انواع لوله (پایپ) و کاربرد آنها

لوله یا پایپ یکی از مصالح پر‌مصرف و پرکاربرد در صنعت ساخت و ساز است که برای عبور و انتقال مایعات و سیالات و گازها از آن استفاده می‌گردد. لوله‌ها در واقع یک استوانه تو خالی هستند که سطح مقطع آنها می‌تواند به شکل‌های دایره، مربع یا مثلث باشد. پایپ‌ها بر اساس روش تولید و جنس مواد اولیه آنها در دسته بندی‌های متفاوتی قرار می‌گیرند که هر کدام برای شرایط و مکان خاصی  مناسب هستند. در این مقاله قصد داریم تا به طور مفصل به بررسی انواع لوله و کاربردهای
آن بپردازیم تا شما را در انتخاب بهترین لوله مناسب پروژه تان یاری دهیم.

انواع لوله بر اساس روش ساخت

روش‌های متفاوتی از جمله جوشکاری، اکستروژن و چرخشی گریز از مرکز برای تولید پایپ‌ها وجود دارند.

انواع لوله بر اساس روش تولید آنها در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند:

1. درز دار
2. بدون درز

لوله‌های درز دار

در فرایند تولید این محصول، ورق فلزی را در اندازه مورد نظر برش داده و توسط دستگاه خم کرده و به شکل لوله در می‌آورند، سپس محل به هم رسیدن آنها را جوشکاری می‌کنند. این محصول برای عبور مواد با فشار بالا عملکرد چندان مناسبی ندارند و ممکن است از محل جوشکاری آسیب ببینند.       

این نوع لوله‌ها بر اساس مدل جوشکاری خود به دو دسته تقسیم بندی می‌شوند:

• لوله‌های درز مستقیم: جوشکاری این نوع لوله به شکل یک خط صاف بوده و ضعیف‌ترین عملکرد را در بین انواع لوله دارد و اگر تحت فشار قرار بگیرند احتمال آسیب دیدن آنها زیاد است.
• لوله اسپیرال : به منظور ایجاد مقاومت بالاتر، لوله‌ها را به صورت مارپیچی جوشکاری می‌کنند. لوله‌های اسپیرال که به نام لوله درز دار مارپیچی نیز معروف هستند عملکرد بهتری نسبت به لوله‌های درز مستقیم دارند.

لوله‌های بدون درز (لوله مانیسمان)

لوله مانیسمان یکی از پرکاربردترین انواع لوله‌های فولادی است که به روش بدون درز (seamless) تولید می‌شود. این محصول در فرآیند تولید خود هیچ‌ گونه جوشکاری ندارد و از طریق کشش یا نورد شمش فولادی ساخته می‌شود، به همین دلیل مقاومت مکانیکی و تحمل فشار بالایی دارد. لوله مانیسمان به دلیل ساختار یکنواخت و بدون درز، در صنایع حساس مانند نفت، گاز، پتروشیمی و تأسیسات تحت فشار بالا کاربرد دارد. این محصول در اندازه‌ها و ضخامت‌های مختلف تولید می‌شوند و به دلیل کیفیت بالا و استحکام مناسب، گزینه‌ای مطمئن برای انتقال سیالات در شرایط سخت به شمار می‌روند.

انواع لوله بر اساس جنس لوله

معیار دیگری که برای دسته بندی پایپ‌ها مورد نظر قرار می‌گیرد، جنس مواد اولیه است. بر این اساس پایپ‌ها در دو دسته کلی زیر تقسیم بندی می‌شوند:

1. پایپ فلزی
2. پایپ غیر فلزی

انواع لوله فلزی

این پایپ‌ها همانطور که از نام آنها مشخص است از فلزات ساخته می‌شوند و خود انواع مختلفی دارند:

لوله فولادی

پایپ های فولادی یکی از پرکاربردترین انواع لوله‌ها در صنایع مختلف به شمار می‌روند که به دلیل استحکام بالا، دوام طولانی و قابلیت تحمل فشار و دمای زیاد، در پروژه‌های صنعتی، ساختمانی و تأسیساتی کاربرد دارند. این لوله‌ها معمولاً از فولاد کربنی یا فولاد آلیاژی ساخته می‌شوند و بسته به نیاز، به صورت درزدار (جوشی) یا بدون درز (مانیسمان) تولید می‌گردند. لوله‌های فولادی در انتقال سیالاتی مانند آب، گاز، نفت، بخار و مواد شیمیایی کاربرد دارند و با پوشش‌های مختلف مانند گالوانیزه، اپوکسی یا عایق‌های حرارتی نیز قابل تولید هستند تا در برابر خوردگی و شرایط محیطی مقاوم‌تر شوند.

 انواع لوله فولادی قابلیت ساخت در ضخامت و اندازه‌های مختلف را دارد و هر چه ضخامت و قطر آن بیشتر باشد عبور مواد سریع تر صورت می‌گیرد.

لوله گالوانیزه

این نوع لوله‌ها در واقع همان لوله های فولادی هستند که برای افزایش مقاومت در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی، با لایه‌ای از فلز روی (Zn) پوشش داده می‌شود. این پوشش‌دهی معمولاً به دو روش گالوانیزه گرم (غوطه‌وری لوله در وان مذاب روی) یا الکترولیز (گالوانیزه سرد) انجام می‌گیرد. روش گرم، پوششی ضخیم‌تر و بادوام‌تر ایجاد می‌کند و در برابر شرایط سخت محیطی مقاوم‌تر است. این پایپ‌ها می‌توانند در اندازه‌های مختلف و به صورت درزدار یا بدون درز تولید شوند. لوله‌های گالوانیزه بیشتر در تأسیسات آب‌رسانی، سیستم‌های تهویه، سازه‌های فلزی، حصارکشی و گاهی در لوله‌کشی گاز کم‌فشار کاربرد دارند. همچنین، این محصول قابلیت بازیافت دارد و این ویژگی، دلیل دیگری برای محبوبیت آن به شمار می‌رود.

لوله مسی

این نوع پایپ‌ها به دلیل رسانایی حرارتی و الکتریکی بالا، مقاومت در برابر خوردگی و عمر طولانی، بسیار مورد توجه قرار دارند. این پایپ‌ها معمولاً از طریق فرآیند نورد و کشش سرد تولید می‌شوند و در دو نوع اصلی سخت (Hard) و نرم (Annealed) عرضه می‌شوند. نوع سخت برای سیستم‌های ثابت و نوع نرم برای مواردی که نیاز به خم‌کاری یا انعطاف‌پذیری است، کاربرد دارد.

از مهم‌ترین کاربردهای این محصول می‌توان به استفاده در سیستم‌های سرمایش و گرمایش (مانند کولرهای گازی و یخچال‌ها)، لوله‌کشی آب شرب، صنایع دارویی و تجهیزات پزشکی اشاره کرد. همچنین، به دلیل سطح داخلی صاف، افت فشار کمی دارند و باکتری‌ها نیز کمتر در آن رشد می‌کنند، که این ویژگی آن‌ها را برای کاربردهای بهداشتی بسیار مناسب می‌سازد.

لوله داربستی

این پایپ ‌ها به عنوان عنصر سازه‌ای موقت در پروژه‌های ساختمانی به کار می‌رود. این پایپ‌ها معمولاً از فولاد با ضخامت کم (عموماً ۲ تا ۲.۵ میلی‌متر) ساخته می‌شوند و در طول‌های استاندارد (معمولاً ۶ متری) تولید می‌گردند.

 از آنجا که نقش اصلی آن‌ها تحمل وزن افراد، تجهیزات و مصالح در حین ساخت‌ و ساز است، استحکام فشاری و مقاومت در برابر تنش‌های مکانیکی اهمیت زیادی دارد. لوله‌های داربستی به راحتی توسط بست‌های مخصوص به یکدیگر متصل شده و ساختارهای موقتی مانند داربست نما، داربست صنعتی، یا سکوهای کاری را شکل می‌دهند. این لوله‌ها قابلیت استفاده مجدد دارند و به دلیل نصب و جمع‌آوری سریع، صرفه‌جویی در زمان و هزینه را نیز به همراه دارند.

لوله گازی

یکی از انواع لوله‌های فولادی ، لوله های گازی می‌باشد که به ‌طور ویژه برای انتقال گازهای شهری، صنعتی و مایع‌ طراحی و تولید می‌شود. این پایپ‌ها دارای مقاومت مکانیکی بالا، تحمل فشار مناسب و آب ‌بندی مطمئن هستند تا از نشتی گاز جلوگیری شود. سطح خارجی آن‌ها اغلب با رنگ مشکی یا پوشش ضد خوردگی پوشانده می‌شود تا در برابر رطوبت و عوامل محیطی مقاوم‌تر باشند. لوله‌های گازی طبق استانداردهای خاصی مانند API یا DIN تولید می‌شوند و اتصالات آن‌ها معمولاً به روش دنده‌ای یا جوشی انجام می‌گیرد.

از مهم‌ترین کاربردهای این نوع لوله می‌توان به استفاده در شبکه‌های توزیع گاز شهری، تأسیسات صنعتی، سیستم‌های گرمایشی و لوله‌کشی گاز ساختمان‌ها اشاره کرد. ایمنی، دوام بالا و قابلیت اطمینان در انتقال گاز از ویژگی‌های کلیدی این لوله‌هاست.

لوله مبلی

این نوع لوله که با نام لوله سبک یا لوله روغنی نیز شناخته می‌شود، نوعی لوله فولادی با ضخامت کم و دقت ابعادی بالا است که به روش نورد سرد تولید می‌شود. این لوله‌ها سطحی صاف، یکنواخت و کیفیت ظاهری بالایی دارند. ویژگی‌های مهم لوله مبلی شامل وزن سبک، قابلیت شکل ‌پذیری عالی، جوش ‌پذیری مناسب، و تحمل خم ‌کاری و پرس‌ کاری است. به دلیل همین خصوصیات، در ساخت قطعات صنعتی و ظریف کاربرد زیادی دارند.

 از مهم‌ترین کاربردهای لوله مبلی می‌توان به صنایع خودروسازی (برای ساخت صندلی، اگزوز و فرمان)، ساخت مبلمان فلزی، تجهیزات پزشکی، دوچرخه ‌سازی، قفسه‌ها، لوازم خانگی و سازه‌های سبک اشاره کرد. این لوله‌ها در ضخامت‌ها و قطرهای متنوع قابل تولید هستند و به ‌دلیل دقت بالا، در صنایعی که ظاهر و ابعاد دقیق اهمیت دارند، بسیار پرکاربردند.

لوله چدنی

یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال پرکاربردترین انواع لوله‌ها لوله چدنی می‌باشد که از آلیاژ چدن (ترکیبی از آهن و کربن) ساخته می‌شود. این لوله‌ها به دلیل مقاومت نسبتاً بالا در برابر خوردگی، استحکام مکانیکی مناسب، دوام طولانی و کاهش صدای عبور جریان، در سیستم‌های فاضلاب شهری، آب‌های زیرزمینی و جمع‌آوری آب‌های سطحی مورد استفاده قرار می‌گیرند. قطر آن‌ها معمولاً از ۵ تا ۱۲۰ سانتی‌متر متغیر است و با اتصالاتی مانند فلنچ و واشر به هم متصل می‌شوند.

لوله جداره چاه

این محصول نوعی لوله فولادی با استحکام بالا است که برای پوشش‌ دهی دیواره داخلی چاه‌های آب، نفت و گاز استفاده می‌شود و نقش اساسی در جلوگیری از ریزش دیواره چاه و ورود مواد زائد به داخل آن ایفا می‌کند. این لوله‌ها معمولاً در دو نوع مشبک (جهت عبور آب) و غیرمشبک (برای استحکام ساختاری) تولید می‌شوند و با توجه به عمق و شرایط زمین‌شناسی، در سایزها و ضخامت‌های مختلف طراحی می‌گردند.

ویژگی‌های مهم لوله جدار چاه شامل مقاومت بالا در برابر فشارهای جانبی خاک، خوردگی و مواد شیمیایی موجود در سفره‌های زیرزمینی است. این لوله‌ها در حفر چاه‌های آب شرب، کشاورزی، صنعتی و همچنین چاه‌های نفتی و گازی مورد استفاده قرار می‌گیرند و نقش مهمی در افزایش طول عمر و بهره‌وری چاه دارند.

لوله استیل

لوله استیل نوعی لوله فلزی ساخته ‌شده از فولاد ضد زنگ (استنلس استیل) است که به دلیل مقاومت بسیار بالا در برابر خوردگی، زنگ ‌زدگی، دمای بالا و مواد شیمیایی، در صنایع مختلف جایگاه ویژه‌ای دارد. این لوله‌ها معمولاً از آلیاژهایی با پایه آهن، نیکل و کروم تولید می‌شوند و در گریدهای مختلف مانند 304، 316 و ... موجود هستند.

از ویژگی‌های بارز لوله استیل می‌توان به طول عمر بالا، ظاهر براق و زیبا، قابلیت جوش ‌پذیری، و مقاومت مکانیکی خوب اشاره کرد. کاربردهای این محصول بسیار گسترده است و شامل صنایع غذایی و دارویی، پتروشیمی، نفت و گاز، سیستم‌های انتقال بخار، تأسیسات بهداشتی، دکوراسیون داخلی، و ساخت تجهیزات صنعتی می‌شود. لوله استیل به دلیل سطح بهداشتی و غیرقابل نفوذ خود، گزینه‌ای ایده‌آل برای محیط‌هایی بهداشتی می‌باشد.

لوله سربی

نوعی لوله فلزی است که از فلز سرب ساخته می‌شود و در گذشته به ‌طور گسترده در سیستم‌های لوله‌کشی آب، به‌ ویژه در ساختمان‌ها و تأسیسات شهری کاربرد داشت. این پایپ‌ها به دلیل نرمی و انعطاف ‌پذیری بالا، به ‌راحتی شکل می‌گرفتند و در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی از سوی عوامل محیطی مقاوم بودند. با این حال، مهم‌ترین مشکل این محصول، خطرات بهداشتی ناشی از آزاد شدن یون‌های سرب در آب آشامیدنی است که می‌تواند منجر به مسمومیت و مشکلات جدی سلامت، به‌ویژه در کودکان شود. به همین دلیل، امروزه  به کار بردن لوله‌های سربی در سیستم‌های آب شرب ممنوع شده و در بسیاری از کشورها پروژه‌هایی برای جایگزینی آن‌ها با لوله‌های ایمن‌تر مانند پلی‌اتیلن، مسی یا استیل در حال اجراست.

انواع لوله غیر فلزی

این نوع از لوله‌ها ازمواد غیرفلزی مانند پلاستیک، پی وی سی، پلی اتیلن و ... می‌باشند. این لوله‌ها به دلیل وزن کم، قیمت پایین تر و مقاومت بالایی که در برابر خوردگی و زنگ زدگی دارند در بسیاری موارد به عنوان جایگزین لوله‌های فلزی به کار می‌روند.

لوله پی وی سی

لوله پی وی سی که عموما با نام لوله پلیکا شناخته می‌شود یکی از انواع لوله‌های پلیمری می‌باشد. علت نامگذاری این لوله‌ها به نام پلیکا به این دلیل است که اولین شرکت تولید کننده این پایپ، پولیکا نام داشت. این محصول که به روش اکستروژن یا اکسترودر تولید می‌شود، انعطاف پذیری بالا، وزن سبک و مقاومت بالایی در برابر اسید و رطوبت و گرما دارد. از طرفی این لوله‌ها سازگار با محیط زیست بوده و قابلیت بازیافت دارند و به حفظ محیط زیست کمک می‌کنند.

لوله پلی اتیلن

این نوع لوله یکی از انواع لوله‌های پلاستیکی است که جنس ماده اولیه آن ترکیبی از پلیمر و اتیلن می‌باشد. لوله پلی اتیلن جایگزین مناسبی برای لوله‌های بتنی و چدنی می‌باشد، چرا که مقاومت و انعطاف پذیری بالاتری دارد.یکی از مهم ترین انواع لوله پلی اتیلن لوله کاروگیت یا لوله پلی اتیلن دو جداره است که سطح داخلی آن صاف و سطح خارجی آن دارای شیار می‌باشد. سطح داخلی صاف سبب عبور راحت تر و سریع تر مواد و عدم رسوب داخل لوله می‌شود. وجود شیار در سطح خارجی نیز بر مقاومت این محصول افزوده و باعث کاهش آسیب پذیری آن می‌شود.   

لوله سیمانی

لوله سیمانی که یکی از انواع لوله‌های غیر فلزی است، از ترکیب سیمان و الیاف‌های نسوز و طبق استانداردهای مشخصی ساخته می‌شود. این نوع لوله نسبت به مواد شیمیایی و رطوبت مقاوم بوده و به دلیل استفاده از الیاف‌های نسوز در ترکیبات آن طول عمر بالایی دارند. تنوع در سایز و قیمت مقرون به صرفه از دیگر مزایای این محصول به شمار می‌رود. با همه مزایایی که برای لوله‌های سیمانی برشمرده شد، امکان شکستگی این محصول بالاست و همچنین وزن سنگین آنها، قابلیت حمل و نقل را سخت تر می‌کند.

لوله بتنی

لوله‌های بتنی یکی از قدیمی‌ترین انواع لوله‌ها برای عبور مواد است. ماده اصلی در ساخت این نوع لوله بتن می‌باشد که ترکیبی از سیمان ، آب ، ماسه و سنگدانه است. علاوه بر بتن آرماتورهای فولادی نیز در تولید این لوله کاربرد دارند. لوله‌های بتنی مقاومت، استحکام و طول عمر بالایی دارند.

جدول کامل کاربرد انواع لوله ها

تا اینجا با طیف متنوعی از لوله ها آشنا شدید و دیدید که هر نوع لوله ویژگی‌های خاصی دارد. در جدول زیر کاربرد انواع لوله ها را جزئی تر بررسی می کنیم.

همان‌طور که مشاهده کردید، هر نوع لوله با توجه به جنس، ساختار و ویژگی‌های فنی، کاربرد خاصی در صنایع مختلف دارد. شناخت دقیق این کاربردها به شما کمک می‌کند تا در انتخاب نوع لوله برای پروژه‌های ساختمانی، صنعتی یا تأسیساتی، تصمیمی هوشمندانه و مقرون‌ به ‌صرفه بگیرید.

خرید و فروش ضایعات انواع لوله

در این مقاله به معرفی انواع لوله پرداختیم و اطلاعاتی در مورد  انواع لوله در پایپینگ (لوله کشی صنعتی) و صنعت ساختمان در اختیار شما قرار دادیم. همانطور که در مطالب بالا خواندید انواع پایپ بر اساس وجود یا عدم وجود درز روی سطح آنها (لوله‌های درزدار و لوله‌های بدون درز) و بر اساس جنس ماده اولیه (لوله‌های فلزی و لوله‌های غیر فلزی) در دو دسته کلی قرار می‌گیرند.

در پایان، با توجه به تنوع گسترده انواع لوله‌ها و کاربردهای متنوع آن‌ها در صنایع مختلف، همواره بخشی از این تجهیزات به مرور زمان مستهلک شده و به صورت ضایعات از چرخه مصرف خارج می‌شوند. این ضایعات با مدیریت صحیح، قابلیت بازیافت و بازگشت به چرخه تولید را دارند. اگر به دنبال خرید ضایعات لوله یا  فروش ضایعات لوله هستید، سایت ایران ضایعات به عنوان مرجع معتبر و تخصصی در حوزه ضایعات فلزی و غیرفلزی، بستری امن، سریع و مطمئن برای انجام معاملات شما فراهم کرده است. با مراجعه به این وبسایت، می‌توانید به راحتی به قیمت روز ضایعات دسترسی پیدا کرده و محصولات مازاد یا قابل بازیافت خود را با بهترین قیمت عرضه یا تهیه کنید. همچنین اگر تجربه ای از استفاده هریک از لوله ها دارید،  می توانید در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.