بلاتکلیفی بازار سنگ آهن

سنگ آهن به عنوان پایه ای ترین ماده اولیه در تولید انواع مقاطع فولادی محسوب می شود. ایران کشوری غنی از منابع مختلف معدنی است. استخراج سنگ آهن از معادن ایران توسط 13 معدن مختلف صورت می گیرد.  اما وجود برخی موانع این صنعت را با چالش هایی همراه کرده است. در اینجا به بررسی برخی از این موارد می پردازیم:

قیمت گذاری دستوری بازار سنگ آهن

قیمت سنگ آهن ایران برمبنای قیمت شمش فولاد خوزستان تعیین می شود. از آنجایی که شمش فولاد یکی از محصولات پیش ساخته است و در میانه زنجیره فولاد قرار گرفته، معیار مناسبی برای تعیین قیمت سنگ آهن نمی باشد. در حالیکه قیمت محصولات فولادی روز به روز در حال افزایش است، قیمت سنگ آهن درجا میزند. به عبارت دیگر تعیین نرخ برمبنای شمش فولاد مانع از کشف قیمت واقعی سنگ آهن شده است.

فاصله قیمت داخلی با قیمت های جهانی

تقریبا تمام کشورها براساس قیمت های جهانی، قیمت سنگ آهن خود را تعیین می کنند. اما در ایران قیمت گذاری دستوری رایج تر است و تعیین قیمت پایه سنگ آهن در بورس کالا براساس قیمت های جهانی صورت نمی گیرد. به عبارتی فرمول گذاری مشخصی از سوی ستاد تنظیم بازار برای تعیین قیمت پایه سنگ آهن وجود ندارد. همین امر موجب فاصله گرفتن قیمت های بازار داخل و قیمت های جهانی شده است. در این شرایط برخی معدن کاران استخراج سنگ آهن را متوقف کرده  و برخی دیگر با ورود به بازار دلالی، سود خود را در بازارهای صادراتی می جویند.

صادرات سنگ آهن خام

سودآوری بازار صادرات برای فعالان عرصه استخراج و فراوری سنگ آهن جذاب تر از فروش آن به تولیدکنندگان داخل کشور است. با وجود تعیین عوارض 25 درصدی برای صادرات از سوی دولت همچنان این بازار جذابیت خود را حفظ کرده است. خام فروشی در شرایطی است که فولادسازان دچار کمبود مواد اولیه هستند.

کاملا روشن است زمانی که سودآوری معدن کاران در صادرات بیشتر باشد تمایل فروش سنگ آهن خام به داخل کمرنگ تر خواهد شد. این درحالی است که قیمت سنگ آهن صادراتی ایران در خارج با قیمت سنگ آهن دیگر کشورها تفاوتی ندارد.

براساس سیاست های اندیشیده شده از سوی وزارت صمت صادرات سنگ آهن خام ممنوع اعلام شد. این در حالی است که در سه ماهه سال جاری 500 هزار تن سنگ آهن صادر شده است. به گفته اسماعیلی معاون امور معادن و صنایع معدنی صادرات سه ماه گذشته مربوط به سنگ آهن کم عیار بوده که در داخل کشور امکان فرآوری آن وجود ندارد.

با توجه به نمودار زیر صادرات کنسانتره آهن و گندله آهن نسبت به سه سال گذشته کاهش چشمگیری داشته اما همچنان صادرات سنگ آهن دانه بندی ادامه دارد. با نگاه دقیق تر به ارقام ذکر شده رشد دوباره صادرات سنگ آهن به چشم می خورد که بی توجهی به آن می تواند حجم صادرات را مجدد افزایش دهد.

اما ذکر این نکته الزامی است که صرفا ممنوعیت صادرات از سوی دولت چاره ساز نخواهد بود. در حال حاضر استخراج سنگ آهن از تسهیلات دولتی برخوردار نیست و قیمت گذاری آن به بخش خصوصی واگذار شده است. از طرفی شمش فولاد که مشمول تسهیلات دولتی است تعیین کننده اصلی قیمت بازار سنگ آهن است. در این شرایط راه قیمت گذاری برای بخش خصوصی ناهموار بوده و آن ها جهت پرداخت هزینه های مالی خود صادرات را در پیش گرفته اند.

در نتیجه اصلی ترین معضل بر سر راه بازار سنگ آهن قیمت گذاری است. بورس کالا یکی از بسترهای مناسب کشف قیمت سنگ آهن به شمار می رود. اما در سه ماه اخیر سال جاری در بورس کالا معامله ای از سنگ آهن صورت نگرفته و این مساله گویای جذابیت بازار صادرات برای معدن کاران است.

با توجه به برآوردهای صورت گرفته اگر روند خام فروشی سنگ آهن ادامه داشته باشد 10 تا 15 سال آینده مجبور به واردات سنگ آهن خواهیم شد. این در شرایطی است که تولید 55 میلیون تن فولاد را در سال 1404 پیش بینی کرده ایم.

در شرایط تحریم کنونی اگر سیاست های دولت و بخش خصوصی به سمت صادرات محصولات و مقاطع فولادی پیش رود ارزآوری حاصل از صادرات آن ها به مراتب بیشتر از خام فروشی سنگ آهن یا شمش فولادی خواهد بود.