صادرات و واردات ضایعات پلاستیک ایران
صادرات و واردات ضایعات پلاستیک به ایران طی سال‌های اخیر به یکی از محورهای حیاتی صنعت بازیافت و تأمین مواد اولیه صنایع تبدیل شده است. تجارت ضایعات پلاستیک به عنوان یک فرصت اقتصادی مهم، سهم قابل توجهی در رشد صنایع داخلی و بازارهای منطقه‌ای ایفا می‌کند. به ویژه واردات و صادرات ضایعات پلی‌اتیلن، پلی استایرن و پلیمرهای کلرووینیل که به عنوان محصولات پر تقاضا در بازار داخلی و خارجی شناخته می‌شوند، فرصت‌های اقتصادی جذابی برای فعالان این حوزه فراهم کرده‌اند. واردات و صادرات ضایعات پلاستیک نه تنها باعث کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره وری کارخانه‌ها می‌شود، بلکه نقش مهمی در حفاظت از محیط زیست و مدیریت پسماندهای پلاستیکی دارد. با توجه به اهمیت روز افزون این بازار و پیچیدگی‌های قوانین و تعرفه‌ها، آگاهی از روند صادرات و واردات، شناسایی کشورها و شرکای اصلی و درک صنایع مصرف کننده، برای تصمیم گیری های هوشمندانه و موفقیت در این صنعت حیاتی است. در این مقاله به بررسی قوانین و مقررات، تعرفه‌های گمرکی، تحلیل آمار واردات و صادرات ضایعات پلاستیک، طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳، کشورهای شریک اصلی، صنایع مصرف کننده ضایعات و فرصت‌های استفاده از خدمات ایران ضایعات خواهیم پرداخت تا دیدگاهی جامع و تحلیلی نسبت به این بازار ارائه شود.
قوانین و مقررات صادرات و واردات ضایعات پلاستیک
برای فعالیت ایمن و سودآور در حوزه صادرات و واردات ضایعات پلاستیک، لازم است به خوبی با قوانین داخلی و مقررات بین المللی آشنا باشید. واردات و صادرات ضایعات پلاستیک بر اساس کنوانسیون بازل و قوانین داخلی ایران تنظیم می‌شود تا از ورود مواد خطرناک جلوگیری شود و جریان تجارت با استانداردهای محیط زیستی مطابقت داشته باشد.
واردات ضایعات پلاستیک در ایران به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- ضایعات خطرناک:
شامل پلاستیک‌های آلوده به مواد سمی و مواد شیمیایی مضر که ورود آنها به کشور کاملاً ممنوع است.
- ضایعات غیرخطرناک:
ضایعات قابل بازیافت مانند پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌پروپیلن (PP) و پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) که واردات آنها تنها تحت قوانین زیست محیطی و مقررات داخلی مجاز است.
در زمینه صادرات ضایعات پلاستیک نیز ایران با محدودیت‌هایی مواجه است تا از خروج مواد خام و کاهش ظرفیت داخلی بازیافت جلوگیری شود. صادرات به کشورهای غیر عضو کنوانسیون بازل ممنوع است و اولویت با مصرف داخلی و مدیریت صحیح محیط زیستی ضایعات است.
به طور کلی، قوانین و مقررات صادرات و واردات ضایعات پلاستیک در ایران، تعادلی میان حفاظت محیط زیست، توسعه صنایع داخلی و انطباق با تعهدات بین المللی برقرار می‌کنند و چارچوبی شفاف برای فعالیت‌های قانونی در این حوزه فراهم می‌سازند.
تعرفه گمرکی ضایعات پلاستیک
تعرفه‌های گمرکی نقش مهمی در شکل دهی بازار صادرات و واردات ضایعات پلاستیک به ایران دارند و می‌توانند هم بر هزینه واردات و هم بر رقابت صنایع داخلی تأثیر بگذارند. ضایعات پلاستیک عمدتاً تحت کد HS 3915 طبقه بندی می‌شوند.
جزئیات دسته بندی ضایعات پلاستیکی، کد تعرفه و میزان تعرفه و حقوق گمرکی آنها در جدول زیر آورده شده است.
|
کد تعرفه HS code |
نوع ضایعات |
حقوق گمرکی |
|
39151000 |
آخال، دم قیچی و خرده ریز از پلیمرهای اتیلن |
4% |
|
39152000 |
آخال، دم قیچی و خرده ریز از پلیمرهای استایرن |
4% |
|
39153000 |
آخال، دم قیچی و خرده ریز از پلیمرهای کلرووینیل |
4% |
|
39159000 |
آخال، دم قیچی و خرده ریز از ایر ضایعات پلاستیکی |
4% |
به طور کلی، تعرفه‌های گمرکی ضایعات پلاستیک با هدف کنترل جریان واردات، حمایت از صنایع بازیافت داخلی و تشویق به استفاده از مواد بازیافتی تعیین شده‌اند. این تعرفه‌ها، فارغ از نوع ضایعات، در حدود ۴٪ بوده و چارچوبی شفاف برای برنامه ریزی تجاری و تصمیم گیری در بازار صادرات و واردات ضایعات پلاستیک به ایران فراهم می‌کنند.
بررسی و تحلیل آمار واردات و صادرات ضایعات پلاستیک
در سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳، تجارت ضایعات پلاستیک در ایران دستخوش تغییرات قابل توجهی بوده است. این دوره نشان دهنده نوسانات حجم و ارزش واردات و صادرات است که تحت تأثیر عوامل اقتصادی، صنعتی و قوانین گمرکی شکل گرفته‌اند. جدول و نمودار زیر، روند سالانه واردات و صادرات ضایعات پلاستیک به ایران را به صورت دقیق نمایش می‌دهند و پایه‌ای برای تحلیل جزئی‌تر تغییرات در هر سال فراهم می‌کنند.
|
سال |
حجم واردات(تن) |
ارزش دلاری واردات |
حجم صادرات(تن) |
ارزش دلاری صادرات |
|
1399 |
6831 |
1438775 |
530 |
510993 |
|
1400 |
3137 |
865994 |
315 |
241667 |
|
1401 |
2779 |
807387 |
1131 |
819613 |
|
1402 |
2334 |
563818 |
3324 |
1910556 |
|
1403 |
1186 |
719515 |
9614 |
8824338 |
نمودارهای زیر میزان صادرات و واردات ضایعات پلاستیک ایران را از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۴ بر اساس حجم و ارزش دلاری نشان می‌دهند و با ارائه دید بصری، درک روندها و تغییرات سالانه بازار را برای مخاطب آسان‌تر می‌کنند.
- سال ۱۳۹۹ (۲۰۲۰-۲۰۲۱ میلادی):
در سال 1399 واردات ضایعات پلاستیک به ایران بالغ بر ۶۸۳۱ تن گزارش شد که این حجم بالا نشان دهنده وابستگی صنایع بازیافتی به مواد اولیه وارداتی بود و ارزش دلاری آن نیز حدود ۱.۴ میلیون دلار بود. در مقابل، صادرات ضایعات پلاستیک محدود و معادل ۵۳۰ تن با ارزش ۰.۵ میلیون دلار گزارش شد که بیانگر ظرفیت پایین داخلی برای تولید و عرضه بود. حجم بالای واردات تحت تأثیر نیاز صنایع پلاستیک به مواد اولیه ارزان بود، هرچند همه‌گیری کووید-۱۹ زنجیره تأمین جهانی را مختل کرده و فشارهایی بر تجارت وارداتی وارد ساخت. صادرات نیز نسبت به سال‌های قبل کاهش نسبی داشت، زیرا محدودیت‌های حمل و نقل بین المللی و تمرکز بر مصرف داخلی بر آن اثر گذاشت. علاوه بر این، افزایش تولید ضایعات پزشکی مانند ماسک‌ها، تحریم‌های اقتصادی و نوسانات ارزی باعث شد ارزش دلاری واردات و صادرات تحت تأثیر قرار گیرد و تراز تجاری منفی ایران در این سال شدت یابد.
- سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۱-۲۰۲۲ میلادی):
در سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۱–۲۰۲۲ میلادی)، واردات ضایعات پلاستیک به ایران به ۳۱۳۷ تن کاهش یافت که نشان دهنده افت ۵۴ درصدی نسبت به سال قبل بود و ارزش دلاری آن نیز حدود ۴۰ درصد کاهش یافت. صادرات ضایعات پلاستیک نیز به ۳۱۵ تن رسید که ۴۱ درصد کمتر از سال قبل بود. این کاهش شدید در واردات عمدتاً ناشی از اجرای اصلاحات کنوانسیون بازل از سال ۲۰۲۱ بود که واردات ضایعات غیر قابل بازیافت را محدود کرد. کاهش صادرات نیز ادامه یافت و تحت تأثیر ظرفیت محدود داخلی برای بازیافت و تمرکز بر تأمین بازار داخلی قرار داشت. علاوه بر این، همه‌گیری کووید-۱۹، تحریم‌های اقتصادی و سیاست‌های داخلی مانند ممنوعیت واردات ضایعات خطرناک توسط سازمان حفاظت محیط زیست، فشار مضاعفی بر تجارت ضایعات پلاستیک وارد کرد. گزارش OECD نشان می‌دهد که تولید ضایعات پلاستیک جهانی در این دوره دو برابر شد، اما ایران به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و نوسانات قیمت نفت، با کاهش حجم و ارزش تجارت مواجه شد.
- سال ۱۴۰۱ (۲۰۲۲–۲۰۲۳ میلادی):
در سال 1401 واردات ضایعات پلاستیک به ۲۷۷۹ تن کاهش یافت که نشان دهنده افت ۱۱ درصدی نسبت به سال قبل بود، اما صادرات رشد چشمگیری داشت و به ۱۱۳۱ تن رسید که معادل افزایش ۲۵۹ درصدی بود و ارزش دلاری آن نیز بیش از سه برابر شد. کاهش واردات ادامه داشت، اما با سرعت کمتری، که می‌تواند نشانه بهبود ظرفیت داخلی بازیافت باشد. در مقابل، افزایش قابل توجه صادرات ضایعات پلاستیک نشان دهنده رفع برخی محدودیت‌های قبلی و تعدیل بخشنامه‌های سال‌های قبل بود. عواملی مانند بهبود وضعیت اقتصادی پساکووید، رشد صنایع پتروشیمی با افزایش ۳۱ درصدی صادرات، و سیاست‌های دولت برای توسعه صادرات غیر نفتی، نقش مهمی در این رشد داشتند. تحریم‌ها همچنان بر واردات فشار وارد می‌کردند، اما تقاضای جهانی برای ضایعات قابل بازیافت مانند پلی‌اتیلن (PE) و پلی‌پروپیلن (PP) صادرات ایران را تقویت کرد.
- سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳–۲۰۲۴ میلادی):
در این سال واردات ضایعات پلاستیک به ۲۳۳۴ تن کاهش یافت که معادل افت ۱۶ درصدی نسبت به سال قبل بود، اما صادرات رشد چشمگیری داشت و به ۳۳۲۴ تن رسید که ۱۹۴ درصد افزایش را نشان می‌دهد و ارزش دلاری آن نیز بیش از دو برابر شد.. عواملی مانند نمایشگاه ایران پلاست در سال ۱۴۰۲، افزایش قیمت‌های جهانی پلاستیک و برنامه هفتم توسعه که بر اقتصاد چرخشی تأکید دارد، به رشد صادرات کمک کردند. با وجود چالش‌هایی مانند رکود صنعتی و تورم ارزی، حمایت‌های دولتی نظیر تعیین عوارض صادراتی پایین برای ضایعات غیرخطرناک، نقش مهمی در تسریع این روند داشت.
- سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۴–۲۰۲۵ میلادی:
در سال 1403 واردات ضایعات پلاستیک به کف تاریخی خود رسید و با کاهش ۴۹ درصدی به ۱۱۸۶ تن رسید، اگرچه ارزش دلاری واردات حدود ۲۸ درصد افزایش یافت که احتمالاً ناشی از واردات انواع گران‌تر بود. در مقابل، صادرات به اوج دوره رسید و با افزایش ۱۸۹ درصدی به ۹۶۱۴ تن بالغ شد و ارزش آن بیش از چهار برابر شد. این روند نشان‌دهنده موفقیت سیاست‌های کاهش وابستگی به واردات و تمرکز بر صادرات غیرنفتی بود. عوامل مؤثر شامل رشد اقتصادی غیرنفتی در استان‌ها، موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی مانند اندونزی و تمرکز بر استانداردهای مدیریت زیست محیطی سالم (ESM) در چارچوب کنوانسیون بازل بود. همچنین تحریم‌ها فشار واردات را افزایش دادند، اما تقاضای جهانی برای ضایعات قابل بازیافت و نوسانات ارزی باعث شد ارزش دلاری صادرات رشد چشمگیری داشته باشد.
در مجموع، بررسی آمار واردات و صادرات ضایعات پلاستیک در ایران طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ نشان دهنده یک روند تحولی واضح است؛ واردات به طور پیوسته کاهش یافت و از وابستگی شدید به مواد اولیه وارداتی کاسته شد، در حالی که صادرات روندی صعودی و شتابان را تجربه کرد و به اوج تاریخی خود در سال ۱۴۰۳ رسید. این تغییرات نتیجه مجموعه‌ای از عوامل شامل اصلاحات کنوانسیون بازل، سیاست‌های دولت در حمایت از صادرات غیر نفتی و واحدهای بازیافت داخلی، افزایش تقاضای جهانی برای ضایعات قابل بازیافت و نوسانات اقتصادی و ارزی بوده است. به طور کلی، داده‌ها نشان می‌دهند که بازار ضایعات پلاستیک ایران در مسیر کاهش وابستگی به واردات و تقویت صادرات و اقتصاد چرخشی داخلی قرار گرفته و فرصت‌های قابل توجهی برای توسعه صنایع بازیافت و تجارت غیرنفتی فراهم آورده است.
کشورهای اصلی در تجارت ضایعات پلاستیک با ایران
طی سال‌های اخیر، ایران واردات ضایعات پلاستیک را از کشورهایی همچون بلژیک، ایتالیا، عراق، روسیه، ترکیه، امارات، آلمان و چین انجام داده است. از سوی دیگر، صادرات ضایعات پلاستیک ایران به کشورهای پاکستان، افغانستان، عراق، مالزی، ازبکستان، تایلند و هنگ کنگ صورت گرفته است، که نشان‌دهنده تمرکز بازار بر کشورهای همسایه و منطقه و همچنین برخی بازارهای آسیایی است. در سال ۱۴۰۳، پاکستان با ۷۷۱۴ تن ضایعات پلاستیک، در صدر جدول صادرات ایران قرار گرفت و سهم قابل توجهی از کل صادرات این دوره را به خود اختصاص داد.
این آمار نشان می‌دهد که ایران توانسته با حفظ روابط تجاری با بازارهای منطقه‌ای و آسیایی، جایگاه خود را در تجارت ضایعات پلاستیک تقویت کند و فرصت‌های رشد صادرات را شناسایی نماید.
صنایع مصرف کننده ضایعات پلاستیک وارداتی
ضایعات پلاستیک به عنوان یک منبع ارزشمند و مقرون به صرفه، نقش کلیدی در تامین مواد اولیه صنایع مختلف ایران دارند. استفاده از این ضایعات نه تنها به کاهش هزینه‌های تولید و محدود کردن مصرف منابع طبیعی کمک می‌کند، بلکه امکان توسعه اقتصاد چرخشی و پایدار را برای صنایع فراهم می‌آورد. طیف وسیعی از صنایع، از ضایعات پلاستیک بهره می‌برند و به این ترتیب، جریان مواد بازیافتی در چرخه اقتصادی کشور حفظ می‌شود.
- صنعت بازیافت پلاستیک به منظور بازیافت و تولید مواد اولیه برای صنایع مختلف
- برای تولید بسته بندی‌های پلاستیکی مواد غذایی، دارویی و صنعتی در صنایع بسته بندی
- در تولید لوازم خانگی پلاستیکی مانند ظروف، لوازم آشپزخانه و لوازم بهداشتی از مواد بازیافتی استفاده می‌شود.
- تولید قطعات پلاستیکی خودرو مانند داشبورد، سپر و قطعات داخلی در صنعت خودرو سازی
همچنین برخی از کارخانه‌های شاخص در زمینه استفاده از ضایعات پلاستیک در ایران عبارتند از:
- شرکت طرح‌آب پلیمر پیشرو (تهران):
این شرکت به عنوان یکی از فعال‌ترین واحدهای بازیافت ضایعات پلاستیک، در زمینه تولید گرانول‌های پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن فعالیت می‌کند و یکی از تأمین‌کنندگان اصلی واحدهای کامپاند و قطعه سازی در صنعت خودرو سازی به شمار می‌آید.
- گروه صنعتی فراحی‌پلیمر (شیراز):
با بیش از ۱۲ سال تجربه، این کارخانه در تولید گرانول پلی‌اتیلن بازیافتی و کامپاند پلیمری تخصص دارد و نقش مهمی در تأمین مواد اولیه صنایع پلاستیک جنوب کشور دارد.
- تولیدی بازرگانی گرانول شهرآفتاب (تهران):
تولید کننده گرانول از ضایعات پلاستیکی، نایلون، نایلکس و سلفون؛ این مجموعه در تهیه و توزیع مواد بازیافتی گرانول شده در بازار داخلی فعالیت گسترده‌ای دارد.
وجود کارخانه‌های فعال و تخصصی در نقاط مختلف کشور، نشان دهنده ظرفیت بالای ایران در تبدیل ضایعات پلاستیک به محصولات کاربردی و صادراتی است؛ ظرفیتی که با حمایت‌های بیشتر و توسعه فناوری‌های نوین می‌تواند نقش مهم‌تری در رشد پایدار اقتصاد ایفا کند.
نقش ایران ضایعات در تجارت ضایعات پلاستیک
در این مقاله روند واردات و صادرات ضایعات پلاستیک ایران را طی سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۳ بررسی کردیم. همان طور که دیدید، ضایعات پلاستیک یکی از منابع مهم و مقرون به صرفه برای تأمین مواد اولیه صنایع داخلی محسوب می‌شود و کشورهایی مانند عراق، پاکستان، ترکیه، امارات و چین سهم قابل توجهی در این فرآیند دارند. همچنین مشخص شد که در سال ۱۴۰۳ پاکستان به عنوان بزرگ ترین خریدار ضایعات پلاستیک ایران با بیش از ۷۷۰۰ تن در صدر مقاصد صادراتی قرار گرفته است. با این حال، اهمیت واقعی ضایعات پلاستیک تنها به مرحله واردات و صادرات محدود نمی‌شود؛ بلکه پس از ورود به چرخه معاملات داخلی و صنایع مصرف کننده است که نقش اقتصادی آن آشکار می‌شود. در اینجا وجود یک مرجع معتبر برای شفاف سازی قیمت‌ها و تسهیل مبادلات اهمیت دو چندان پیدا می‌کند.
ایران ضایعات به‌عنوان مرجع اصلی بازار ضایعات کشور، خدمات گسترده‌ای برای فعالان حوزه پلاستیک ارائه می‌دهد:
- این پلتفرم قیمت روز ضایعات پلاستیک و پلیمر را به صورت روزانه منتشر می‌کند تا کاربران بتوانند روندهای بازار را دقیق‌تر تحلیل کنند.
- امکان ثبت رایگان آگهی خرید و فروش ضایعات پلاستیک نیز خدمت دیگری است که این پلتفرم برای فعالین این حوزه فراهم نموده است. فروشندگان و خریداران می‌توانند با استفاده از امکانات پیشرفته‌ای مانند بالابر آگهی برای نمایش در صدر لیست، بیلبورد اختصاصی برای دیده شدن گسترده‌تر، جایگاه ویژه و نشان ستاره، شانس جذب مشتری و سودآوری خود را به شکل چشمگیری افزایش دهند.
- این وب سایت، شرایطی فراهم کرده تا کسب‌وکارها بتوانند بنگاه آنلاین خود را رایگان راه‌اندازی کنند و از این طریق، پروفایل حرفه‌ای داشته باشند، محصولات و خدمات خود را معرفی کنند و با دیگر فعالان بازار ارتباط مستمر برقرار نمایند.
- همچنین، امکان شرکت و ثبت مزایده فراهم شده است تا خریداران و فروشندگان در یک محیط شفاف، رقابتی و امن به معاملات بپردازند و بهترین قیمت‌ها را به دست آورند.
به این ترتیب، اگرچه صادرات و واردات ضایعات پلاستیک ایران، بخش مهمی از زنجیره تأمین صنایع کشور است، اما در سطح بازار داخلی، «ایران‌ضایعات» با ابزارهای نوین خود کمک می‌کند تا فعالان این حوزه از فرصت‌های موجود بیشترین بهره را ببرند. همین حالا وقت آن است که قیمت‌ها را ببینید، آگهی رایگان ثبت کنید و در مزایدات شرکت کنید تا همیشه یک گام جلوتر از بازار حرکت کنید!
مهسا حبیب الهی
نظرات کاربران :