ورق برنجی چیست؟ معرفی انواع ورق برنجی و کاربرد آنها

ورق برنجی یکی از انواع ورق‌های فلزی است که از آلیاژ مس و روی به‌دست می‌آید. رنگ ورق برنجی عموما طلایی است اما با تغییر نسبت مس و روی در ترکیبات ورق برنجی، رنگ آن کمی تغییر می‌کند. اگر روی فلز غالب باشد، رنگ ورق به سمت نقره ای  و اگر میزان مس بیشتر باشد رنگ ورق به سمت قرمز می‌رود. علاوه بر تغییر رنگ، سایر ویژگی‌های ورق برنجی نیز با تغییر نسبت مس و روی تغییر می‌کند؛ به طوری که خواص برنج بیشتر شبیه به خواص فلز غالب می‌شود. انواع آلیاژ برنج به دلیل خواص منحصربه‌فرد خود نظیر مقاومت در برابر خوردگی، شکل‌پذیری بالا و ظاهر زیبا، در صنایع مختلف کاربرد فراوانی دارد. در این مقاله، به معرفی انواع ورق برنجی و کاربردهای آنها در صنایع مختلف خواهیم پرداخت.

ویژگی‌های عمومی ورق‌ برنجی

ویژگی‌های عمومی صفحات برنجی در همه آنها مشترک است؛ اما بر اساس میزان ترکیبات آلیاژی ممکن است هر یک از ویژگی ها در یک نوع ورق بیشتر یا کمتر باشد.

• مقاومت بالا در برابر خوردگی: این ورق‌ها به ‌ویژه در محیط‌های مرطوب و با دمای بالا مقاومت بسیار خوبی در برابر خوردگی دارند.
• شکل‌پذیری بالا: کار با این ورق آسان است و به راحتی می‌توانند به اشکال مختلف خم شده و برش داده شوند.
• ظاهر زیبا: رنگ زرد یا طلایی این ورق‌ها باعث می‌شود که در صنایع دکوراتیو و جواهرسازی محبوب باشند.
• هدایت حرارتی و الکتریکی: این محصول دارای هدایت حرارتی و الکتریکی خوبی است و در قطعات الکترونیکی و مکانیکی کاربرد دارد.

استانداردهای ورق برنجی

صفحه‌های برنجی را طبق استانداردهای مشخصی می سازند. این استانداردها  شامل معیارهایی از جمله کیفیت، ابعاد و ترکیبات شیمیایی آنهاست.  چند مورد از مهم ترین استانداردهای این ورق در جدول زیر آمده است:

 ورق‌هایی که طبق این استانداردها  تولید می شوند، کیفیت مطلوبی دارند و  وجود این استانداردها باعث جلب اطمینان مصرف کنندگان می‌گردد.

انواع ورق برنجی از لحاظ میزان سختی

میزان سختی صفحات برنجی یکی از معیارهای دسته بندی این محصول است. این صفحه‌ها بر اساس درجه سختی در 3 دسته زیر طبقه بندی می‌شوند:

• ورق برنجی فنری (سخت)
• ورق برنجی نیمه سخت
• ورق برنجی نرم

ورق فنری ( ورق برنجی سخت)

بالاترین درجه سختی در بین انواع ورق برنجی متعلق به این محصول  است. این نوع ورق در بازار به صورت کویل‌هایی با ضخامت 0.3 الی 1 میلیمتر و با عرض‌هایی در محدوده 305 تا 350 میلی متر موجود می‌باشد. در صنایعی که سختی و استحکام بالا حائز اهمیت باشد از این محصول استفاده می‌گردد.

ورق نیمه سخت

درجه سختی این محصول مابین ورق‌های سخت و نرم است. از آنجایی که نسبت به صفحه برنجی نرم، مس کمتری دارد، انعطاف پذیری آن هم کمتر است. ضخامت 0.3 تا 20 میلیمتر و عرض 660 میلی متر تا 2 متر از مشخصات این نوع محصول به شمار می‌رود.

ورق نرم

این نوع ورق، نرم ترین و منعطف ترین صفحه برنجی است که محبوبیت زیادی در صنعت دارد. میزان مس موجود در آلیاژی که صفحه برنجی نرم را به وسیله ان می سازند بسیار بالاست و علاوه بر نرمی، به راحتی نیز جوش می‌خورد.. ضخامت 0.4 تا 0.8 میلی متر و عرض 660 میلی متر هم مختص به آن می‌باشد.

انواع ورق برنجی از نظر آلیاژ

به طور کلی آلیاژهای برنج بر اساس میزان مس موجود در آنها دارای انواع متفاوتی هستند. نوع آلیاژ به کار رفته در تولید صفحات برنجی می‌تواند به عنوان معیار دیگری برای دسته بندی انواع ورق برنجی قرار بگیرد:

• ورق برنجی آلفا
• ورق برنجی آلفا بتا
• ورق برنجی بتا
• ورق برنجی گاما
• ورق برنجی سفید

ورق آلفا

اولین گروه که بیشتر از 65 درصد از ترکیب آن را مس تشکیل می‌دهد، برنج آلفا نام دارد. خواص این آلیاژ به خواص مس شباهت بیشتری دارد چرا که در صد بالایی از فلز مس در آن به کار رفته است. رنگ طلایی، چکش خواری بالا و امکان انجام کار سرد روی آن از ویژگی‌های این ورق است و در پرس کاری و آهنگری به وفور از آن استفاده می‌شود. متداول ترین و بهترین ترکیب صفحه برنجی آلفا، استفاده از 70 در صد مس و 30 در صد روی است.

ورق آلفا بتا

فلز غالب در برنج آلفا بتا همانند دسته آلفا، فلز مس است. 55 الی 65 در صد مواد تشکیل دهنده این ورق مس است و بهترین کاربرد را در کار گرم دارد. ورق آلفا بتا نسبت به آلفا سخت تر است و شکل پذیری کمتری در حالت سرد دارد. همچنین به خاطر استفاده کمتر از مس قیمت کمتری نسبت به صفحه برنجی آلفا دارد.

ورق بتا

این نوع ورق که از نوع آلفا و آلفا بتا قوی تر است، نسبت متعادلی از مس و روی را دارا می‌باشد. با این حال میزان مس آن کمی بیشتر از روی است. مقدار  مس و روی به کار رفته در این آلیاژ به ترتیب 55 و 45 در صد است. این نوع آلیاژ (ورق بتا) صرفا جهت کارهای گرم قابل استفاده است و کاربرد کمتری نسبت به نوع آلفا و آلفا بتا دارد.

ورق گاما

چهارمین گروه از آلیاژهای برنج، گاما بوده که فلز غالب آن، روی می‌باشد. به طوری که بین 61 تا 67 درصد این آلیاژ را روی و 33 تا 39 در صد آن را مس تشکیل می‌دهد. استحکام بالا ویژگی بارز صفحه برنجی گاما می‌باشد.

ورق برنج سفید

این محصول به دلیل وجود مقادیر بالایی از روی، ظاهری نقره مانند دارد و بسیار ترد و شکننده است.

کاربرد ورق برنجی

صفحات برنجی را از ترکیبات مختلفی تولید می کنند و  هر کدام کاربردهای متفاوتی دارند. انتخاب نوع مناسب ورق بستگی به نیازهای خاص هر صنعت دارد، بنابراین آگاهی از ویژگی‌ها و کاربردهای مختلف آن‌ها می‌تواند در انتخاب محصول مناسب برای پروژه‌ها و تولیدات مختلف موثر باشد.

کاربردهای صنعتی

استفاده از صفحات برنجی در صنایع زیر مرسوم است.

• صنعت برق: در صنعت برق استحکام و سختی از اهمیت ویژه ای برخوردار است از این رو در این صنعت از ورق‌های فنری (سخت) استفاده می‌گردد. این محصول به دلیل هدایت الکتریکی بالا در ساخت پریزها، سوئیچ ها و سایر اتصالات الکتریکی کاربرد دارد.
• صنایع نفت و گاز: این ورق ها به دلیل استحکام بالا در برابر فشار و مواد شیمیایی در ساخت تجهیزات حمل و نقل، پمپ و سایر ابزار لازم برای استخراج نفت و ... به کار می‌روند.
• صنعت ساختمان و معماری: این ورق در صنعت دکوراتیو و معماری در سالهای اخیر بسیار مورد توجه معماران قرار گرفته است. به کار بردن این صفحات  در سقف، دیوار و ... علاوه برجنبه زیبایی شناختی سبب مقاومت سازه در برابر خوردگی و زنگ زدگی و درنتیجه طول عمر بالای آن می‌شود.
• جواهر سازی: استفاده از این ورق در زیور آلات از دیرباز تاکنون در صنعت جواهر سازی مورد توجه بوده است. ویژگی‌هایی همچون چکش خواری و انعطاف پذیری بالا و قیمت مقرون به صرفه آن نسبت به سایر فلزات دلیلی بر محبوبیت این آلیاژ در صنعت جواهر سازی است.
• ساخت ظروف تزئینی و لوازم مصرفی: ظروف برنجی تزئینی به دلیل زیبایی و جلوه خاصی که دارند، امروزه بسیار پر طرفدار هستند.  از ورق‌های نرم در ساخت انواع ظروف تزئینی، سماور و رادیاتورها استفاده می‌گردد.
• ساخت ابزار آلات موسیقی: بهترین نوع ورق برنجی برای ساخت ابزار آلات موسیقی صفحات برنجی نرم هستند. چکش خواری و انعطاف پذیری بالا و قابلیت مطلوب لحیم کاری، این آلیاژ را به محصولی پر مصرف در تولید سازهایی همچون ترومپت، ترومبون و ساکسیفون تبدیل نموده است.

خرید ورق و ضایعات برنجی

پس از مطالعه مطالب بالا ممکن است این سوال در ذهن شما ایجاد شده باشد که ورق برنجی از کجا بخرم؟ و برای خرید ورق برنجی چه نکاتی را باید مد نظر قرار داد؟ برای خرید  انواع ورق برنجی باید فاکتورهای متفاوتی را در نظر گرفت. کاربرد ورق برنجی یکی از مهم ترین عواملی است که برای خرید این محصول باید به آن دقت کنید به عبارتی دیگر باید نوع ورق انتخابی متناسب با کاربرد مورد نظر شما باشد تا سبب کارایی هر چه بیشتر این محصول شود. فاکتور دیگر قیمت ورق برنجی می‌باشد که بر اساس در صد مس به کار رفته، ضخامت و عرض، این قیمت متفاوت است. امروزه قابلیت بازیافت ضایعات برنج، سبب شده تا ارزش این ضایعات، افزایش یافته و از آن‌ها در تولید محصولات جدید برنجی استفاده شود. وبسایت ایران ضایعات نیز امکان  خرید  و فروش ضایعات برنج را با قیمت کارشناسی فراهم نموده است.