برخی از راهکارهای مدیریت پسماند برای بازیابی آنها

مقدمه

پسماند که در واقع ثمره رشد و پیشرفت تکنولوژی بوده و در جوامع مختلف، حجم های متفاوتی دارد، در زمره معضلاتی قرار گرفته که مدیریت های کلانی را می طلبد. به نحوی که دولتمردان را برای چاره اندیشی به فکر واداشته است. کثرت در حجم و نوع این مواد، سبب شده تا استفاده از راهکار دفن نمودن، جوابگو نباشد و حتی خود بستری برای ایجاد بسیاری از مشکلات زیست محیطی و تخریب منابع ارزشمند آبهای زیر زمینی و همچنین خاک فراهم نماید.

سلسله مراتب مدیریت پسماند

یک استراتژی کلی و جامع در بحث مدیریت پسماند وجود دارد که در هر نقطه ای از دنیا قابل اجرا می باشد. در واقع سلسله مراتبی برای این کار در نظر گرفته شده است که در رأس آن باید به کاهش تولید پسماند پرداخت. در کشور ما طرحی با نام کاپ برای همین منظور اجرا می شود. موفقیت در این مرحله نیاز به زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی زیادی دارد. استفاده مجدد از پسماندهایی که این قابلیت را داشته در مرحله بعدی قرار دارد. بازیابی پسماند که خود شامل بازیافت و تبدیل به انرژی و همچنین کمپوست می باشد، در این مطلب مورد بررسی قرار می گیرد. در صورتی که در دو مرحله قبلی نتوان از پسماند استفاده کرد، تنها راهکار باقی مانده، دفن آنها می باشد. با این تفاسیر مشخص می شود که آخرین راهکار مدیریت پسماند، این کار است.

تولید کمپوست از پسماند

یکی از بهترین راهکارهای مدیریت پسماند، تولید کمپوست می باشد که با استقبال زیادی هم مواجه شده است. استفاده از این کود در بهبود عملکرد محصولات کشاورزی، نقش مهمی دارد. از طرفی هزینه تولید آن در مقایسه با کودهای شیمیایی بسیار کمتر بوده و تاثیرات منفی بر محیط زیست هم نخواهد داشت.

در رابطه با کمپوست باید بیان کرد که اصطلاحاً به معنای کودی است که از ترکیب مواد مختلف تولید می شود. البته تا قبل از این از کودهای حیوانی برای این منظور استفاده می کردند که قدمت بسیار زیادی هم دارد. اما به کارگیری پسماندها و زباله های مختلف خانگی برای اولین بار از دو دهه اخیر آن هم در کشورهای پیشرفته و صنعتی آمریکایی و اروپایی مورد توجه قرار گرفت.

آمار و ارقام چندان دقیقی از میزان تولید پسماندهای خانگی وجود ندارد. میانگین جهانی آن حدود 90 کیلوگرم در سال گزارش شده است که قطعاً در نقاط مختلف، یکسان نمی باشد. به هر حال تولید کمپوست از این پسماندها، می تواند کود مورد نیاز برای پرورش گیاهان مختلف را فراهم کند.

تهیه کمپوست از پسماند به روش های مختلف

1- روش تراکتوری: برای تهیه کمپوست به روش تراکتوری، پسماندها و زباله های ترکیب شده به ویژه پسماند تر مانند زائدات میوه جات، سبزیجات، پوست تخم مرغ، ته مانده مواد غذایی و ... به همراه انواع زائدات کشاورزی مانند برگ درختان را در ردیف های موازی قرار می دهند. ابتدا به کمک تراکتور، عملیات میکس و ترکیب پسماند را انجام می دهد و پس از آن، دستگاه خردکن را به تراکتور متصل نموده و عملیات خرد کردن صورت می گیرد.

2- تولید کمپوست به روش دپوی پشته ای: در این روش، پسماند ها را به صورت پشته ای روی هم انباشته می کنند تا لایه های بالایی بر لایه های پایینی، فشار وارد کنند و با گذشت زمان، تجزیه و در نهایت کود مورد نظر تشکیل گردد.

3- تولید کمپوست صنعتی استفاده از میکروارگانیسم ‌های گرما دوست  EM: مقادیر بالایی از کود به این روش و به کمک میکروارگانیسم ها تولید می شود. از این روش باید به عنوان روشی مناسب به جای دفن زباله استفاده کرد. از حدود 50 سال پیش تا کنون این کار در کشور ما صورت گرفته است. اصفهان از پیشتازان در این عرصه می باشد.

4- ساخت کمپوست به کمک کرم خاکی: برخی از گونه های کرم خاکی در تبدیل پسماند به کود نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. این کرم ها در افزایش سطح کیفی کمپوست هم اثرگذار هستند و به بهبود کشاورزی ارگانیک کمک زیادی می کنند.

به کارگیری پسماندها در تولید نانو لوله

یکی دیگر از راهکارهایی که مدیریت پسماند به کار می برد تا این مواد را ساماندهی کند، به کارگیری آنها در تولید نانو لوله می باشد. در واقع پسماندهای گیاهی برای این منظور به کار برده می شوند. تولید نانولوله ها به این شیوه، به عنوان یکی از دستاوردهای ارزشمند بشر می باشد. چرا که قابلیت درمان بیماری های مختلف را دارد. دانشمندان، از این محصول در درمان اختلالات ژنتیکی و سرطان استفاده می کنند. یکی از مهمترین مزایای این نانو لوله ها این است که در مقایسه با نوع کربنی، سمیت بسیار کمتری دارند.

استفاده از خواص پسماند در بهبود خواص شیمیایی خاک

خاک یکی از مهمترین نهاده های کشاورزی است که در عملکرد نهایی محصول، نقش مهمی را ایفا می کند. خاک ها به لحاظ فیزیکی و شیمیایی با یکدیگر متفاوت هستند. برای اصلاح شیمیایی خاک های ضعیف و غیر حاصلخیز می توان از همین پسماندهای ظاهراً بی ارزش استفاده نمود. مطالعات نشان می دهد استفاده از خمیر کاغذ، کربن آلی خاک و به تبع آن مقدار آب قابل استفاده برای ریشه گیاه را افزایش می دهد.