مدیریت ضایعات الکترونیکی (بخش اول)

مدیریت ضایعات الکترونیکی : از مهمترين پيشرفت هاي تكنولوژيكي دهه های اخير مي توان به پيشرفت صنعت تراشه های الكترونيكي و ريزپردازشگرها اشاره كرد و شايد مهمترين دستاوردهاي فناوري و پيشرفت هاي بشر در قرن اخير در زمينه اين صنعت و موارد جانبي مربوط به آن بوده باشد. رشد سريع توليد و مصرف رايانه در جهان منجر به ظهور پسماندهای ويژه ای گرديده است. اين پسماندها به دليل مخاطراتي كه براي انسان و محيط زيست او مي تواند ايجاد كنند به عنوان مواد زايد خطرناک شناخته شده اند. و لحيم كاري مدارهاي (CRT) سرب موجود در لامپ هاي اشعه كاتدی رايانه اي – كادميوم موجود در تراشه های رايانه – جيوه موجود در حسگرها، موجود در تجهيزات ضد اشتعال PVC – سويچ ها، لامپ هاي تخليه و باتری ها بر مدار، فقط تعداد اندكي از تركيبات موجود در رايانه ها هستند كه از پتانسيل خطرزايي بالايي برخوردارند. زباله های خطرناک زيست محيطي تنها به پسماندهاي رايانه ای محدود نمي شود، بلكه قطعات پرخطر ديگری نيز مانند باتري های خودرو، باك های بنزين، قطعات تلويزيون، CFC يخچال كه آلوده به گاز ماشين هاي كپي و فاكس و... هم جزو مواد زائد الكترونيكي هستند. به طور كلي مواد زائد الكترونيكي به محصولات الكترونيكي گفته مي شود كه عمر مفيد آنها تمام شده است.
براي مقابله با آلودگي هاي الكترونيكي روش هاي مختلفي از قبيل سوزاندن بازيافت و دفن بهداشتي وجود دارد كه البته هركدام از روش ها دارای مخاطرات زيست محيطي خاص خود مي باشند. طي تحقيقي در نروژ كه در مورد ضایعات موبایل انجام شده است، اعلام شد در صورتي كه هر كاربر از 3 ميليارد كاربر تلفن همراه در جهان، يك تلفن همراه بلا استفاده را بازيافت كند، 270 هزار تن مواد خام در هر سال ذخيره خواهد شد.

زباله هاي الكترونيكي مشكلي است كه به تازگي درحال پديدار شدن مي باشد و همچنين به عنوان يك فرصت شغلي كه داراي اهميت روزافزون است تلقي مي شود. حجم زيادي از اين زباله های الكترونيكي توليد شده در جهان هم مي تواند حاوى مواد سمي و هم حاوى مواد با ارزشي باشد. از تجزيه اين مواد، آهن، مس، آلومينيوم، طلا و ديگرمواد بدست مي آيد كه اين مواد متشكل متجاوز از 60 درصد مي باشد. در حاليكه مواد آلوده كننده آن 72 درصد است. در واقع اگر چه در سال های اخير فناوري های نوين در عرصه الكترونيک سبب بهبود وضعيت زندگي ما انسان ها شده است، اما به موازات آن با مشكلات جديدی ناشي از توليد زباله های الكترونيكي مواجه شده ايم كه در مقايسه با زباله های خانگي با سرعت بيشتری رو به افزايش و حاوى مواد خطرناكتر و سمي تری بوده اند. وجود برخي از آنها در محيط مي تواند شيوع بيماري های مختلف مانند كمبود آهن، آسيب های مغزی، بيماري های كبدی و... در سطح جوامع را توجيه كند.

اين مواد آلوده كننده زماني كه سوزانده مي شوند و يا به طور غيرقابل كنترل در محيط بازيافت مي شوند، درصد سميت آنها به بيشترين حد مي رسد كنوانسيون بازل زباله های الكترونيكي را به عنوان زباله های خطرناک مي شناسند.  امروزه به موازات شناخت اثرات سوء و مخرب ناشي از مواد شيميايي خطرناک، راهبردهايي در جهت كنترل صحيح آنها در نظر گرفته شده است و تنها با تحقق بخشيدن به اين راهبردهاي پيشگيری كننده است كه مي توان كشورها را از تكرار اشتباهات مكرر بر حذر داشت. در صنعت جهاني، صنايع الكترونيكي دارای سريعترين رشد و توليد هستند و در ميان صنايع الكترونيكي، صنعت رايانه طي دو دهه اخير، بيشترين رشد را داشته است. دقيقاً به دليل همين رشد و پيشرفت سريع است كه تجهيزات رايانه ای سریعتر از ساير محصولات الكترونيكي، كهنه و از رده خارج مي شوند. امروزه سريعترين رشد در جريان توليد مواد زائد جامد، در كشورهاي صنعتي مربوط به زباله های رايانه ای است. رشد زباله های مذكور به قدری سريع بوده است كه كشورهای پيشرفته اعلام كرده اند اگر عکس العمل ها و راهكارهای جدي و بنيادی در قبال توليد بي رويه اين زباله ها صورت نگيرد تا چند سال ديگر اين كشورها روی كوهي از زباله هاي كامپيوتری قرار خواهند گرفت.

معروفیت پسماندهای الکترونیکی به معادن طلا

يك گزارش منتشر شده ديگر از سوي سازمان ملل با عنوان كامپيوتر و محيط زيست نشان مي دهد هرچه عمر استفاده از وسايل الكترونيكي طولاني تر باشد، به حفظ محيط زيست بيشتر كمک مي شود. در اين گزارش آمده كه برای توليد يك كامپيوتر معمولي با اكران، به اندازه ده برابر وزن آن، انرژی فسيلي مثل نفت و گاز مصرف شده است. در مقايسه، بايد توجه داشت كه مثلاً براي توليد یک اتومبيل يا یک يخچال معادل يك يا دو برابر وزن آنها انرژي فسيلي مصرف شده است. به معني دقيق تر، توليد يك كامپيوتر با نمايشگر 17 اينچ معادل 240 كيلوگرم نفت، 22 كيلوگرم مواد شيميايي و 1500 ليتر آب، يعني در مجموع حدود 1800 كيلوگرم مواد اوليه مصرف شده است. در حال حاضر در بسياري از كشورها به زباله ها يا ضایعات الكترونیکی ، به عنوان زباله های ارزشمند نگاه مي شود و حتي پسماندهای الكترونيكي به معادن طلا معروف هستند و چنانچه اين پسماندها با روش اصولي بازيافت شود، مي توان فلزات متعددی را از آنها استخراج كرد، به نحوی كه از يك تن باله تلفن همراه ميتوان 150 تا 300 گرم طلا به دست آورد و اين درحالي است كه در معادن طلا در هر تن سنگ معدن بين 20 تا 30 گرم طلا يافت ميشود، ضمن آ نكه در اين زباله هاپلاتين و نقره نيز وجود دارد كه عناصر ارزشمندي هستند. رشد سريع آلودگي های الكترونيكي و ورود سريع بي رویه آنها به محيط زيست، امروزه به صورت يك بحران درآمده است. اين بحران اگرچه تاكنون بيشتر متوجه كشورهای صنعتي و پيشرفته دنيا بوده است اما بايد به اين نكته هم توجه كرد كه موج بحران در كشورهای صنعتي، قاعدتاً با چند سال تأخير به كشورهای درحال توسعه هم خواهد رسيد. آنچنان که مشاهده ميشود، موج اين بحران به ايران هم رسيده است و اگر به آن توجه نشود و اقدامات لازم صورت نگيرد، تا چند سال ديگر اين بحران براي جامعه و محيط زيست ايران نيز مشكلات غيرقابل بازگشتي را در پي خواهد داشت.

ضایعات رایانه رومیزی

هر رايانه روميزي داراي 32 درصد پلاستيك، نزديك به 7 درصد سرب، 41 درصد آلومينيوم، مقاديري طلا، نقره و آهن و نيز مقاديري فلزات سنگين و خطرناک مانند كادميوم، جيوه و آرسنيك است. بنابراين، ميتوان به طور دقيق محاسبه كرد كه 4 ميليون رايانه از دور خارج شده، حاوى چه حجم عظيمي از عناصر خطرناک و در كنار آن داراي چه عناصري ارزشمند مانند طلا و نقره است. كه بازيافت اصولي اين سيستم هاي میتواند علاوه بر صرفه اقتصادي، جلوی خطرات زيست محیطی را نيز بگيرد. زباله ها سبب ورود عناصر سنگين و گازهاي سمی به محيط زيست و آب هاي زيرزميني با توجه به اينكه همه اجزاي تشكي ابزارها و تجهيزات الكترونيكي از قابليت و استفاده مجدد در زمينه های مختلف هستند، اگر شرکت های توليدكننده اين در سراسر دنيا مسئوليت بازيافت توليدات را به عهده گيرند، پيامدهای زيست محيطي حاصل از كاربرد شيوه های نامناسب بازيافت زباله های الكترونيكي يا استفاده روش هاي ديگر مانند دفع و سوزاندن حاصل از تجمع قطعات و ابزارهاي و از رده خارج نيز به مراتب كاهش خواهد يافت. به اين ترتيب، اين كشورها نيز در تلاش خواهند بود تا توليدات خود را به گونه ای توليد كنند كه اولاً برای مدت زمان بيشتری برای فرد كاربر قابل استفاده باشند و ثانياً اينكه با استفاده از روش ساده تر بتوان آنها را بازيافت كرد.

زباله های الکترونیکی :  ضایعات باطری

كاربرد باتری خشك برای اسباب بازی، ساعت، لب تاپ، تلفن های همراه، ابزار مكانيكي قابل حمل و كامپيوتر، ميزان آنها را در زباله های شهری افزايش مي دهد. باتري های آلكالين هر روز در خانه ها در ريموت (كنترل ها) چراغ های چشم كزن و ديگر وسايل الكترونيكي استفاده مي شوند. باتري هايي كه در ساعت، وسايل كمك شنوايي و... استفاده مي شوند نيز حاوى جيوه، نقره، كادميوم، ليتيم، يا ديگر فلزات سنگين هستند. حجم باتري های از رده خارج شده نيز قابل توجه مي باشد، به طوری كه طبق آمار سال 2005 ساليانه در آمريكا 8 ميليارد باتری و در ژاپن 6 ميليارد باتری از رده خارج مي شود و اين رقم در برزيل 1 ميليارد مي باشد. دليل افزايش را مي توان به رشد تكنولوژي در دهه اخير ارتباط داد، به طوری كه امروزه استفاده از تلفن های همراه، تلفن های بي سيم، چراغ قوه، راديو، ساعت، ماشين حساب، اسباب بازی و غيره به طور گسترده فراگير شده است و حتي كشورهای درحال توسعه نيز از اين قاعده مستثنا نيستند.

ايران نيز كشوری درحال توسعه مي باشد، در نتيجه استفاده از تجهيزات فن آوری جديد مانند لوازم كامپيوتری، تلفن ها، دوربين های ديجيتالي به شدت گسترش يافته و به تبع آن مصرف باتري ها نيز زيادتر شده است. تنها راه برآورد باتری های مصرف شده در ايران آمارگيری از ميزان باتري های وارداتی به ايران مي باشد. به طوری كه طي دهه گذشته (از سال 1376 تا 1385) 10000 تن باتری از كشورهای امارات متحده عربي، چين، كره جنوبی و... وارد ايران شده است. تقريباً تمام باتری های مصرف شده در ايران، داخل پسماندهای جامد شهری انداخته و چندين سال مي باشد كه در لندفيل هاي شهری دفن و جمع آوری مي شود. انتظار مي رود كه در دهه اخير 10000 تن باتری مصرف شده به محل های دفن و جمع آورd (لندفيل) های شهری ايران وارد شود. نگراني های ناشي از دورانداخته شدن باتری ها به لندفيل ها در اين است كه اين باتري ها حاوى جيوه، كادميوم، ليتيوم، نيكل، روی و ساير فلزات سنگين هستند كه موجب آلوده كردن پسماندهای جامد شهری در لندفيل ها مي شود و بارها در سطح جهان اثرات مضر اين مواد بر روي انسان ها و حيات وحش ديده شده است. اگرچه باز هم تأثير كلي اين مواد به شرايط محيطي لندفيل و همچنين به شرايط قرار گرفتن باتري ها بستگي دارد. 

اجزا و عناصر موجود در پسماندهای الكترونیک

بیش از 38 عنصر شيميايي مجزا در پسماندهای شناخته شده اند. يك كامپيوتر نو ممکن است شامل بیش از 6 درصد وزنی سرب باشد.

• مواد در حجم زياد : رزين های اپوكسي، فايبرگلاس، PVC و PCB و پلاستيك ها
• عناصر در حجم زياد : سرب، قلع، مس، سيليكون، بريليوم، كربن، آهن و آلومينيوم    
•   عناصر در حجم و مقدار كم : كادميوم، جيوه و تاليوم
• عناصر در مقادير ناچيز : آنتيموان، آرسنيك، باريوم، بيسموت، بور، كبالت، گاليم، ژرمانيوم، طلا، اينديوم، ليتيوم، منگنز، نيكل، پالاديوم، پلاتين، روديوم، سلنيوم، نقره و اناديوم

روش های دفع و بازيافت آلودگي های الكترونيكي و خطرات ناشي از آنها

سوزاندن مواد زايد الكترونيكي

سوزاندن مواد زايد جامد شهری فرايندی مهار شده است كه در آن مواد زايد جامد سوخته و به خاكستر مبدل شده و باقيمانده به گازهاي بي خطر و يا كم خطر تبديل مي گردند. در اين روش حجم زباله ها تا 90 درصد كاهش پيدا مي كند. اين روش در شهرهايي كه با مشكل كمبود زمين مواجه هستند، كاربرد دارد. علاوه بر كاهش حجم، از اين دستگاه نيز مي توان براي كاهش و يا رفع ويژگي سمي مواد استفاده نمود. در جريان از بين بردن زباله های الكترونيكي مقدار قابل ملاحظه ای از مواد در محيط بيرون از شهر و در امتداد رودخانه ها انباشته مي شود. دود حاصل از اشتعال آنها منطقه وسيعي را آلوده مي كند. از آنجايي كه تنوع مواد يافت شده در ضایعات الکترونیکی زياد است، لذا سوزاندن آنها كار خطرناكي است، به عنوان مثال زماني كه ضد اشتعال ها سوزانده مي شوند، مس به عنوان كاتاليزور براي ايجاد دي اكسين عمل مي كند همچنين سوزاندن ضد اشتعال های بر مدار در دمای پايين 800 تا 600 درجه سانتيگراد مي تواند منجر به توليد دي اكسين های بسيار سمي نظير PBDF ها و PBDDها شود. براساس یک گزارش در آمريكا، سوزاندن ضایعات کامپیوتر ،بزرگترين منبع دي اكسين در آمريكا، كانادا و نيز از جمله بزرگترين منابع انتشار فلزات سنگين در اتمسفر است. با توجه به اينكه زباله سوزي يكي از مهمترين روش هاي دفع پسماندهاست و در دهه های گذشته انتشار دي اكسين ها و فوران ها (2 PCDD 1/ PCDF) يكي از معايب اصلي اين روش عنوان شده است.

لذا سوزاندن ضایعات کامپیوتری با توجه به تنوع مواد و عناصری كه در آن وجود دارد، باعث مي شود آلاينده های متنوع كه اغلب سمي هستند در هوا منتشر شوند كه هم باعث اثرات مخرب روی محيط زيست و سلامت موجودات زنده مي شوند و هم اينكه كنترل و رفع اين آلودگي ها نيز به صرف هزينه زياد دارد. بنابراين سوزاندن آلودگي الكترونيكي به هيچ عنوان توصيه نمي شود.

دفن بهداشتی آلودگی های الكترونیکی

دفن بهداشتي عبارتند از كندن زمين و دفن مواد در آن به نحوی كه مواد كاملاً از محيط اطراف جدا شده و امكان آلودگي آب، خاك و هوا در حال و آينده به صفر برسد. براي انجام چنين دفع بهداشتي بايد در مرحله اول زمين محل دفن از نظر آب های زيرزميني و جنس خاک دارای شرايط ويژه ای باشد. در چنين زميني با رعايت اصول آماده سازی و مسائل فني مي توان به ايجاد يك محل دفن بهداشتي اميدوار بود. بنابراين، اولين قدم در راه ايجاد يك دفع بهداشتي مكانيابي است. انتخاب يك مكان مناسب، از بسياري از مشكلات فني و زيست محيطي كه ممكن است در آينده به وجود بيايد جلوگيری خواهد كرد. نفوذ ناپذير بودن محل دفن، شرط اصلي دفن زباله های رايانه ای است. تقريباً چنين مكاني اصلاً وجود ندارد به عبارتي ديگر، در طولاني مدت، تمام محل های دفن زباله، حتي آنهايي كه بهترين طراحي و ساخت را دارند، نفوذناپذيری خود را از دست مي دهند (عبدلي، 1372 ). مطالعات نشان داده است كه در محل های دفن نمايشگرها هر عدد لامپ اشعه كاتدی كه در محل دفن وجود دارد. مقادیر قابل توجهی سرب وارد شيرابه محل دفن می کند. در مكان های دفن نه تنها امكان نفوذ شيرابه، فلزات سنگين و عناصر موجود در آنها به محيط مرتفع وجود دارد، بلكه احتمال آتش سوزی نيز در اين مكان ها وجود دارد. دفن زباله های رايانه ای و نفوذ شيرابه آن موجب آلوده شدن آبهای زيرزميني و خاك مي شود. از اين رو تا آنجا كه امكانپذير است بايد از دفن زباله های رايانه ای بدون انجام پردازش و بازيافت اجتناب كرد. در صورت دفن اين زباله ها نبايد آنها را در محل دفن زباله های شهری مدفون كرد و بايد محل های مناسب ديگری را براي اين كار در نظر گرفت.

بازيافت مواد زايد الكترونیکی

امروزه بازيابي و بازيافت از راهكارهاي اصلي در برخورد با انواع زباله هاست. از اين رو، بازيابي زباله های الكترونيكي به طور جدی مطرح و در بسياری از كشورهاي صنعتي و حتي برخي كشورهای جهان سوم، نظير هند عملي شده است.
1-بازیافت به روش تجزيه بيولوژيكي: يكي از فناوري های جديدی كه به عنوان روشي مناسب دربازيافت زباله های الكترونيكي مورد توجه قرار گرفته است، استفاده از روش تجزيه بيولوژيكي است. دراين روش از ميكرو ارگانيسم ها براي بازيافت فلزات سنگين استفاده مي شود كه در مقايسه با روش های ديگر هزينه كمتری دارد و آلودگی های شيميايي حاصل از بازيافت زباله های الكترونيكي را به ميزان قابل توجهي كاهش مي دهد. بسياري از محققان ژاپني استفاده از موادی كه از قابليت تجزيه زيستي برخوردارند را در ساخت تراشه های الكترونيكي كه در ابعاد بزرگ طراحي مي شوند،بررسي كرده اند. اين مواد كه بر پايه تركيبات گياهي توليد مي شوند از موادی مانند اسيد پلي لاكتيك مشتق مي شوند كه از ذرت به دست آمده و از نظر زيستي براحتي قابل تجزيه است. علاوه بر اين، سوختن چنين موادی سبب توليد گازهاي سمي نخواهد شد. اين گروه از محققان اميدوارند با استفاده از موادی كه از قابليت تجزيه زيستي برخوردارند، بتوانند تجهيزات الكترونيكي جديدی  را به بازار عرضه كنند كه بسادگي در چرخه های طبيعي بازيافت شوند و فاقد پيامدهای نامطلوب ناشي از بازیافت الکترونیکی باشند. با توجه به آنچه گفته شد، مي توان به اين نتيجه رسيد كه آن گروه از تجهيزات الكترونيكي كه از قابليت بازيافت برخوردار باشند، به عنوان يك كالای مصرفي ارزشمند مطرح خواهند بود و در صورتي كه غيرقابل بازيافت و استفاده مجدد باشند، به آنها زباله الكترونيكي گفته مي شود؛ چرا كه اجزای سازنده آنها سمي اند و از نظر زيستي قابل تجزيه نخواهد بود.

2- بازیافت به روش استفاده از ژل سلولزی: در سال های اخير اقدامات بسيار زيادی در كشورهای مختلف در راستای كاهش حجم زباله های الكترونيكي و استفاده از شيوه های مناسب در توليد تجهيزات الكترونيكي انجام شده است، اما هنوز در بسياري از كشورهای در حال توسعه مانند چين، كارگران ناچار برای امرار معاش با بيماري های تنفسي ناشي از انتشار اين آلاينده ها در محيط اطراف زندگي خود دست و پنجه نرم مي كنند و از خطرات ناشي از تماس مستقيم با اين نوع زباله ها بي اطلاع هستند. دانشمندان ژاپني ادعا مي كنند كه كاغذ روزنامه يكي از مهمترين اجزای فرآيندي است كه طي آن طلا و ساير فلزات ارزشمند زباله های صنعتي، بازيافت مي شوند. آنها ابتدا روزنامه های قديمي را خرد كردند و از آن خميری ساختند. سپس با اضافه كردن چند نوع ماده شيميايي از جمله كلر و فرمالدئيد، ژل كاغذ ساختند و با خشك كردن ژل، آن را به صورت پودر در آوردند. براي آزمايش، مقدار زيادی از زباله های صنعتي كه شامل فلزات ارزشمندی مانند طلا، مس، آهن و روي بود را ذوب كردند. غلظت طلا در اين مايع حدود 250 در يك ميليون، غلظت پلاتين و پلاديم حدود 11 تا 16 در يك ميليون و ساير فلزات بين 190 تا 840 در يك ميليون بوده است. با افزودن ژل به اين مايع، مشاهده شد كه ژل توانايي جذب و تفكيك 90 درصد طلا، پلاتين و پالاديم و مقادير كمي از مس، روي و آهن را از ساير تركيبات دارد. اين خصوصيات قابل توجه ژل كاغذ به خاطر وجود سلولز است. سلولز به طور ذاتي شكل منظم و خاصي ندارد به همين علت مواد شيميايي به راحتي در قالب آن نفوذ مي كنند و همين مسئله موجب قدرت جذب بالای آن مي شود. هرچند هنوز مشخصن شده است كه به چه علت ژل كاغذ فقط فلزات ارزشمند را جذب مي كند. يك كيلوگرم ژل توانايي جذب 906 گرم طلا را دارد. البته فرآيند جذب فلزات ارزشمند توسط ژل بسيار طولاني (حداقل 5 ساعت) است و همين مسئله نقطه ضعفي است كه استفاده صنعتي و به طور انبوه آن را محدود مي كند.

3- بازیافت برد به روشی که مواد سمي وارد محيط زيست نمي شود: محققان چيني به روش جديدی براي بازيافت مواد مفيد از بردهای الكترونيكي رايانه ها، تلفن های همراه و ساير تجهيزات الكترونيكي از رده خارج دست يافته اند كه با استفاده از آن موادسمي موجود در اين بردها وارد محيط زيست نمي شود. بردهای الكترونيكي معمولا داراي يك صفحه تشكيل شده اند كه مدارهاي « رزين » و « فايبرگلاس » تخت از مواد عايق نظير الكترونيكي و قطعات الكترونيكي از قبيل خازن، مقاومت و تراشه ها روی اين صفحات نصب شده است. آمارها نشان مي دهد كه تعداد بردهاي الكترونيكي توليد شده در جهان سالانه 9 درصد افزايش مي يابد و تنها 2 كشور چين و تايوان در مجموع سالانه 200 ميليون مترمربع از اين بردهاي الكترونيكي توليد مي كنند. در حال حاضر تنها درصد كوچكي از بردهای الكترونيكي از رده خارج شده بازيافت مي شوند و همين درصد كوچك نيز معمولا در كوره های ذوب مس ريخته مي شوند كه اين كوره ها گازهای سمي را در جو منتشر مي كنند. بردهاي الكترونيكي كه به مراكز بازيافت منتقل نمي شوند، معمولا دور انداخته مي شوند كه اين امر سبب نشت مواد سمي از قبيل فلزات سنگين و « ديوكسين » ها از آنها و انتشار اين مواد در زمين، منابع زيرزميني آب و نيز جو مي شود.

4- بازیافت به روش پودر کردن و استفاده از میدان مغناطیسی: محققان دانشگاه جیائوتانگ در شانگهای به روش جديدی برای بازيافت قطعات الکترونیکی دست يافته اند كه شامل پودر كردن بردهای الكترونيكي و سپس جدا كردن مواد فلزي از غيرفلزی با استفاده از يك ميدان مغناطيسي با ولتاژ بالا است و در مرحله آخر، مواد فلزی با تقطير شدن در محيط خلأ جدا مي شوند و مواد غيرفلزی به صورت قالب هايي كوچك به دست مي آيند. با خارج ساختن آلومينيوم و قلع به كار رفته در اين صفحه ها ، نوعي ماده به جا مي ماند كه در گذشته بازيافت آن مشكل بود. با استفاده از اين روش، قسمت های غيرفلزی اين صفحه ها به صورت پودر درمي آيند و بعد از افزودن آن را تحت دمای بالا به صورت خمير درآورده و در داخل قالب « رزين » نوعي تزريق مي كنند. نوعي از اين مواد به اندازه بتون مسلح استحكام دارند و مي توانند جايگزين مناسبي براي چوب باشند و مي توان از آنها در ساخت مصالح ساختماني يا مواد اوليه لوازم مكان های عمومي استفاده كرد؛ به طوری كه ممكن است در آينده نيمكت پاركي كه روي آن مي نشينيد از ضايعات رايانه شخصيتان ساخته شده باشد. زماني كه صحبت از بازيابي كامپيوتر مي شود، بايد به اين نكته توجه كنيم كه بازيابي يك جسم با تركيب واحد سروكار نداريم بلكه بازيابي تجهيزاتي با عناصر و تركيبات زياد و متنوع مورد نظر است، لذا طبيعي است كه بازيابي چنين تجهيزاتي، دامنه تأثير و خطرات بسيار گسترده ای دارد. چون بازيابي زائدات الكترونيكي يك روش نسبتاً جديد مي باشد در نتيجه بسياري از اثرات و خطرات آن هنوز كاملا مشخص نشده است.

خطرات ناشی از زباله های الكترونيكي

امروزه مداركي ارائه شده است كه ثابت مي كند، كارگراني كه دركارخانجات بازيابي كامپيوتر كار مي كنند، غلظت های مواد شيميايي خطرناک در خونشان بسيار بالا مي باشد. يكي از مواردي كه در بازيابي زباله های كامپيوتری موجب نگراني مي شود، بازيابي پلاستيك ها مي باشد كه به علت وجود مواد هالوژن دار در آنها است، به ويژه كه حاوی ضد اشتعال های بر مدار هستند. در حين بازيابي اين مواد خطر ايجاد دی اكسين ها و فوران ها هم وجود دارد و به همين خاطر بسياری از بازيابنده ها از بازيابي پلاستیک حاوي اشتعال خودداری مي كنند. مشكلات زيست محيطي مربوط به بازيابي زباله های الكترونيكي فقط مربوط به مواد هالوژن دار نمي شود علاوه بر اين، به انتشار ذرات خطرناک ديگر مثل سرب و كادميوم به هوا نيز از ديگر نتايج بازيابي اين تجهيزات مي باشد. البته انتشار اين مواد در عمليات پيش تصفيه و جداسازي مي تواند بطور قابل توجهي كاهش يابد.