نگاهی عمیق تر به بخش ارزیابی آهن قراضه

نگاهی عمیق تر به بخش ارزیابی آهن قراضه : در حوزه فعالیت های صنعتی انجام برخی امورات تحصیلات آکادمیک می طلبد اما برخی دیگر، علاوه بر آن، تجربه کاری مفید نیز لازم دارد. صنعت فولاد و خصوصاً بخش مهمی از مواد اولیه این صنعت یعنی آهن قراضه یکی از موارد مهم مورد اشاره ما، در این نوشتار است. وقتی پای صحبت از بهای تمام شده و هزینه های تولید به میان می آید مدیران مالی عادت دارند هزینه هایی را محاسبه و بررسی کنند که مستندات، فاکتورها یا رسید پرداخت شده داشته باشند و متاسفانه به طور معمول از مواردی که ممکن است مرکز هزینه هایی پنهان وجود داشته باشند که به چشم دیده نمی شوند و در گزارش و گردش کاری آورده نمی شوند، اجتناب می کنند.

قلب تپنده هر کارخانه ای تامین مواد اولیه و مصرفی آن جهت تولید نهایی میباشد. اگر ما در این بخش کوتاهی کنیم و به مسائل ریز توجه نکنیم بایستی زیان هایی را تحمل کنیم. بدون شک بازیافت آهن در صنعت فولاد و در زنجیره تولید فولاد نقش غیرقابل انکاری دارد و کارخانه های فولادسازی زیادی، قراضه را به عنوان مواد اولیه اصلی در تولید به کار می گیرند. بسیاری از هزینه ها و عملیات زیر ذره بین مدیران هستند و کلیه فرآیندها را کنترل می کنند و سعی دارند تمامی امورات به نحو احسن انجام شود، اما متاسفانه برخی امورات نیز فراموش می شوند یا در اولویت های بعدی قرار میگیرند. بخشی از عملیات مهم در تامین قراضه آهن و فولاد سازی را در این بخش بررسی و راهکارهایی را ارائه خواهیم داد. ارزیابی محموله های قراضه ورودی به کارخانجات باید توسط اشخاص معتمد و باتجربه انجام گیرد. شایان ذکر است که تنها قابل اعتماد بودن و درستکار بودن لازمه کار نیست و بایستی دانش و تجربه لازم را نیز داشته باشد. طبق تجربه های چندین سالهای که در این صنعت داشته ام، به شخصه راه های تقلب و تخلف های زیادی در بارهای قراضه مشاهده نموده ام، ازاین رو لازم است ارزیاب ها و کنترلرها تجربه کافی برای یافتن این موارد را داشته باشند.

متاسفانه بعد از سالها تلاش و کوشش های اشخاص و انجمن های مختلف هنوز امکان استانداردسازی درجه های کیفی قراضه در کشور عزیزمان امکان پذیر نشده و درجه های کیفی مصرف کنندگان (کارخانه های مصرف کننده ضایعات) با هم  متفاوت می باشد به خاطر همین مسئله ضروری به نظر می رسد تا در صورت جذب نیروی کنترل کیفی ( ارزیابی ) جدید، آموزش های لازم به ایشان داده شود. با توجه به اینکه به صورت مداوم امکان بازرسی و کنترل ارزیاب ها وجود ندارد، جهت جلوگیری از مشکلات احتمالی و برای مستند سازی اطلاعات مربوط به تخلیه بارهای قراضه لازم است تا تصاویر مربوط به بارها و برخی جزئیات آنها ثبت و کنترل شود. در این مورد نیز ممکن است تخلفاتی صورت گیرد. اما امکان جلوگیری از این تخلفات و تشخیص آنها نیز وجود دارد. ارزیابی و کنترل بارها و درجه های کیفی آنها ، بسیار حساس و از نقاط حیاتی در تامین مواد اولیه اصلی در بسیاری از کارخانه های تولیدی فولاد است. تدوین قوانین سفت و سخت و اجرای عملی آنها هم می تواند تا حدودی از این مسائل جلوگیری کند اما در صورتی که خود واحد کنترل کیفی (ارزیابی) فاسد باشند و یا با متخلفان همکاری کنند دیگر زیان های وارده برای ما جبران ناپذیر خواهد بود. یک کارخانه فولادسازی با کوره های القایی با ظرفیت تقریبی ۵۰۰ تن روزانه را در نظر بگیرید. در صورتی که به طور مثال اختلاف قیمت درجات را 40 تومان در نظر بگیریم و اگر به ازای هر کیلوگرم قراضه مصرفی برای ۵۰ درصد از بارهای ورودی اختلاف درجه داشته باشیم اثری در کل معادل 20 تومان به ازای هر کیلوگرم به قیمت تمام شده اضافه خواهد شد. ثبت در جات کیفی به صورت درصدی راه تخلف و خطا را نسبتاً هموار و ساده می کند. عموماً در ارزیابی های تک درجه اشتباهات زودتر و شفاف تر دیده می شود. اما در روش درصدی راه های توجیهی زیادی وجود دارد. بارهای پرسی یکی دیگر از پرخطر ترین و پر تخلف ترین راههای تهیه قراضه آهن هستند و تخلف های بسیاری را در طی سالیان دیده ایم. امروزه با وجود دستگاه های پرس چینی که امکان شکافتن و بررسی قالبهای آن وجود ندارد، توصیه می شود این نوع پرس را بدون نظارت در زمان پرسکاری تهیه و مصرف ننمایید. پرس های خودرو فرسوده هم شامل ناخالصی های زیادی درون قالب های آنها می باشد. در یک بررسی که قالبهای خودرو فرسوده پرس شده آن حدود ۶۰۰ کیلوگرم بود، در توزین قبل از سوزاندن ناخالصی هایش و بعد از سوزاندن آن شاهد حدودن ۶۵ کیلوگرم دود، تصعید و پرت بودیم یعنی چیزی حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد ( البته در موارد متعددی تا 30 درصد هم شاهد بوده ایم).

شایان ذکر است عمده دلیل بالا بودن ناخالصی های پرس خودرو فرسوده ، پرس شدن متعلقات خودرو ) مانند صندلی ، شیشه ، در برخی موارد لاستیک ها و...( به همراه بدنه خودرو می باشد. در صورت جداسازی متعقات فوق امکان پایین آمدن ناخالصی های آن وجود دارد. قالبهای پرس خودرو فرسوده کمی بزرگ می باشند و در زمان خرید حتماً توجه داشته باشید که امکان شارژ آنها در کوره وجود داشته باشد و دهانه کوره را حتماً در نظر بگیرید. نکته و تجربه دیگر، امکان میکس کردن ضایعات گالوانیزه در پرس های روغنی وجود دارد و بایستی کنترلر ( ارزیابی ) به آنها توجه ویژه داشته باشد. قالب های پرسی بایستی با پیکور یا چنگ بیل میکانیکی یا با استفاده از روشهای برشکاری، به شرط رعایت موارد ایمنی شکافته و بررسی شود. پرسهای شکم پر و کاوری، موجب بالا رفتن سرباره ذوب و در نتیجه بالا رفتن پرت ذوب و بالا رفتن زمان ذوب ( به دلیل تنظیم آنالیز) خواهد شد. جاسازی قطعات آلیاژی، فیلتر سوخته یا نسوخته، سیم سوخته لاستیک، سنگ، خاک، اکسید، قطعات ممنوعه، ریز بار، آب یخ زده، بتن ، پرس کردن حلب با پرس های سیاه و غیره از دیگر روشهای معمول در تخلفات پرس می باشد.

نمونه های کوچکی از تخلفات و جاسازی

در یکی از دپوهای فرآوری مشاهده شده که کامیون حامل بار بعد از توزین اولیه، مخزن آب موجود در ماشین را که از آب پر بوده در دپو باز و تخلیه کرده است. شاید مقدار آب آن حدودن ۲۰۰ کیلو یا کمتر بوده اما در صورت تکرار زیان زیادی به ما وارد خواهد کرد. پیاده نشدن سرنشین کامیون در هنگام توزین بار نیز می تواند در دوره های طولانی مدت برای ما زیان بار باشد و موجب کم آمد قراضه در دپو شود( البته شایان ذکر است مثلاً سرنشین در وزن پر در ماشین حضور دارد اما در توزین خالی ماشین پیاده می شود) کنترل وزن مقصد و وزن مبداء بار نیز می تواند موثر باشد و از وقوع برخی از خطاهای عمدی و سهوی جلوگیری کند. بیل های مکانیکی ( چنگ های فرآوری ) نیز می توانند موجبات اشتباه ارزیاب یا کنترلر را فراهم کنند. به این صورت که در زمان تخلیه بار قراضه وارد شده را مخلوط بار های دیگر می کنند و اجازه دیدن کامل بار را به ارزیاب ها نمی دهند. حتی در دپوی فرآوری راننده چنگ به خاطرت انعامی که از راننده های کامیونهای حامل بار یا صاحبان بار می گیرد، قسمت های مشکل دار بار و ناخالصی را در حین تخلیه بین بارهای دیگر مخلوط می کند و از دیده شدن آنها جلوگیری می کند.

یکی دیگر از تخلفاتی که احتمال وقوع آنها وجود دارد تخلف در باسکول و توزین بارها است. یکی از روش ها، جابه جا زدن وزن بار با بار های دیگر است. به این صورت است که مثلاً یک ماشین دو بار توزین می شود و وزن پر یا خالی آن برای ماشین دیگر ثبت می شود. در این روش اکثراً یک ماشین را به بهانه های مختلف دوبار توزین می کنند و وزن آن را برای ماشین دیگر ثبت می کنند. در کالیبر اولیه نیز ممکن است تخلفاتی انجام پذیرد. روش دیگر نیز بیرون انداختن قسمتی از ماشین به بیرون از صفحه باسکول است. در مواردی مشاهده شده است که صاحبان بار به همراه کامیون های حامل جهت تخلیه بار، در دپوهای فرآوری حاضر می شوند و با چرب زبانی ، التماس، پرداخت رشوه و انواع ترفندهای مختلف سعی در به اشتباه انداختن و گول زدن ارزیابها می شوند. جهت جلوگیری از این نوع مشکلات احتمالی بهترین راه ممنوع کردن ورود سرنشین اضافی و همراه ماشین ها می باشد. متخلفان قراضه ، در ریز بارها و قطعات خودرو ، در بین بارهای مخلوطی گازوئیل یا روغن سوخته با خاک را بین بارها مخلوط می کنند و به خاطر چرب شدن خاک یا اکسید و ... امکان تشخیص و در نظر گرفتن ناخالصی برای آنها توسط بعضی ارزیاب های آماتور سخت می شود. بایستی این موارد به دقت بررسی و در صورت بیش از اندازه بودن ناخالصی ، بار عودت داده شود. توصیه می شود کلیه بارهایی که تخلیه می شود به دقت و حوصله تمام بررسی و تمام قسمتهای آن مشاهده شوند. از عجله کردن و شتابزدگی خودداری شود. مواد ذکر شده تنها بخشی از مشاهدات تجربی اینجانب بوده، و یقیناً راه های تخلف دیگری نیز وجود دارد و بحث و موشکافی آن خارج از حوصله این نوشتار می باشد. برای جلوگیری از زیان دهی و ورشکستگی در این صنعت حتماً باید به ارزیابی بارها توجهات ویژه داشت.

پیشنهاداتی جهت بهبود عملکرد و کنترل امورات

1- جهت کنترل مقدار کم آمد در دپو ، کنترل مقادیر ناخالصی های ثبت شده و واقعی (توزین ناخالصی ها) حتماً یک بازه شروع و پایان مشخص داشته باشید و درجات کیفی ورودی به دپو و خروجی از دپو را کنترل و بررسی نمایید. نسبت به حجم کار، دوره ها را هر دو هزار تن ، پنج هزار تن و ... صفر و مجدداً شروع نمائید. وزن ورودی و خروجی از دپو را حتما کنترل و اختلاف آنها را محاسبه نمائید.

2- جهت کنترل محوطه دپو و داشتن دید از دپو ، حتماً از دوربین ها مدار بسته در مکان ها و دیدهای مناسب استفاده نمائید. پیشنهاد می شود برای امکان کنترل برخی جزئیات به صورت زنده ( Live ) از دوربین های اسپید دام (امکان زوم و جرخش دلخواه) استفاده شود.

3- باسکول دپو مرتب کالیبر ، استانداردسازی و بررسی شود. 

4- از ورود سرنشین و همراه اضافی به دلخواه دپو خودداری شود.

5- از مکالمه و همراهی طولانی رانندگان با ارزیاب ها و در اختیار قراردادن شماره تلفن ارزیاب ها به رانندگان و... خودداری شود.

6- از تغییر کدهای تخلیه دستی و قلم خوردگی در بارنامه ها خودداری شود.

7- تصاویر بارهای تخلیه شده، عودت شده و... ثبت ، بایگانی و روزانه بررسی شود و نقاط ضعف و اشتباهات ارزیاب ها به آنها اطلاع رسانی شود.

8- جهت اعلام اعتراض و شکایات مشتریان برای بارهای تخلیه شده فرم های استاندارد طراحی و فرآیند مناسب برای آن ایجاد شود. از پاسخگویی شفاهی و تلفنی خودداری شود.

9- کاورهایی با رنگ روشن و مشخص برای ارزیاب ها تهیه نمائید.

10- یک سقف افت و ناخالصی تعیین کنید ، اگر مقدار ناخالصی بار از این مقدار بیشتر بود، با هماهنگی مدیریت و مشتری تخلیه شود و جهت کنترل بیشتر حداقل امکان در آنجا حضور
داشته باشید.

11- مشتریان و انبارهای متخلف را شناسایی و در بارهای ورودی آنها دقت بیشتری کنید.

12- همانقدر که ارزیاب های آماتور امکان ایجاد زیان و مشکل دارند، به همان اندازه ارزیاب های حرفه ای هم مشکل ساز هستند. نباید هیچوقت اعتماد مطلق داشت.

13- با توجه به امکانات موجود و تا حد امکان ماشین های کمپرسی را به وسیله بيل های مکانیکی (چنگ ها) تخلیه نمائید و از کمپرسی کردن بار آنها خودداری نمائید، چون  در اینصورت بار به صورت کامل بررسی و کنترل نمی شود و احتمال مخفی ماندن ناخالصی ها و ترکیبات بار وجود دارد.

14- از تخلیه بار در شب و بدون نور و دید کافی خودداری نمائید، هم به دلایل ایمنی و هم بودجود آمدن خطای کاربری زیاد.

15- استانداردی از ترکیب درجات کیفی، مواد ممنوعه و ناخالصی تهیه و به مشتریان و ارزیابها تدوین کنید و هر گونه تغییر در استاندارد را به صورت کتبی به مشتریان و ارزیابها ابلاغ کنید.

16- جهت سهولت در ثبت تصاویر بارهای تخلیه شده قراضه آهن ، از یک گوشی تلفن همراه هوشمند با یک نرم افزار سفارشی با امکان مشاهده توسط مدیریت استفاده نمائید.

17- در صورتی که از گوشی های هوشمند استفاده شود، امکان ثبت مختصات جغرافیایی و جلوگیری از ثبت تصاویر بارهای دیگر بوجود می آید.ی (یاسین همتی - نشریه آهنگان)