آشنایی با فلز سمی سرب و کارایی های آن

مقدمه

سرب یک عنصر شیمیایی است که با نماد Pb و عدد اتمی 82 در جدول تناوبی قرار دارد. این فلز سنگین، نرم و قابل انعطاف بوده و از نظر صنعتی دارای ویژگی‌های مفید زیادی است. به عنوان مثال، سرب به دلیل مقاومت خوب در برابر خوردگی، خواص نرم کنندگی و قابلیت جذب پرتوهای رادیواکتیو، در ساخت  باتری‌ها، لوله ها و ... استفاده می‌شود. با این حال، سرب، یک عنصر سمی برای انسان‌ها و محیط زیست محسوب می شود. مصرف سرب آلاینده‌ها مانند سوخت‌های سرب دار، رنگ‌ها، پوشش‌های سرب دار و لوله‌ها و آب‌شیرین‌کن‌های سرب دار ممکن است باعث آسیب به سلامتی انسان‌ها شود. بنابراین بازیافت ضایعات سرب و کنترل آلودگی آن در محیط زیست بسیار مهم است. 

کاربردهای سرب 

علاوه بر کاربردهایی که در قسمت قبل اشاره شد، سرب در بسیاری از صنایع و بخش‌های دیگر نیز کاربرد دارد. برخی از کاربردهای آن عبارتند از:
صنعت خودروسازی: سرب به عنوان یک عنصر افزودنی در باتری‌های خودرو برای تامین برق مورد نیاز استفاده می‌شود. 
ساخت لوله‌ها: به دلیل مقاومت خود در برابر خوردگی، در تولید لوله‌ها نیز استفاده می‌شود. لوله‌های سربی در سیستم‌های توزیع آب و لوله‌های گاز کاربرد دارند.‌
ساخت قلع: این فلز به عنوان یکی از مواد اصلی در تولید قلع شناخته می‌شود. قلع، آلیاژی از سرب و قلع است که به دلیل خواص آنتی‌باکتریال و ضد آب، در تولید لوله‌های آب، ساختمان‌ها و محصولات غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
رنگ‌سازی: ترکیبات سرب در صنعت رنگ‌سازی به کار می روند. رنگ‌های سربی به دلیل ویژگی‌های خاصی مانند خواص ضد خوردگی و مقاومت در برابر آب، در تولید رنگ‌های خارجی و داخلی، رنگ‌های صنعتی و رنگ‌های خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پوشش‌دهی: این فلز به عنوان یک پوشش ضد خوردگی بر روی فلزاتی مانند فولاد استفاده و مانع از تماس فلز با محیط خارجی می‌شود و از آن حفاظت می‌کند.
صنعت الکترونیک: در برخی از قطعات الکترونیکی، مانند لحیم‌کاری و قطعات الکتریکی، به عنوان یک ماده لحیم به کار برده می‌شود.
محافظت در برابر پرتوهای رادیو اکتیو: سرب به دلیل خواص جذب پرتوها، در صنعت هسته‌ای و پزشکی هسته‌ای برای محافظت در برابر پرتوهای رادیو اکتیو نیز کارایی دارد. 

ضایعات سرب

ضایعات سرب از قطعات الکترونیکی قدیمی، باتری‌های سرب-اسیدی منقضی شده، خودروهای اسقاطی، لوله‌های سربی مستعمل، پوشش‌های سرب دار قدیمی و سایر محصولات حاوی سرب به دست می آیند. با توجه به خطرات بهداشتی و زیست محیطی مرتبط با سرب، بازیافت ضایعات سرب بسیار مهم است. این فرآیند به منظور جداسازی و استخراج سرب از ضایعات، تصفیه و پاکسازی آن برای استفاده مجدد یا بازیافت صحیح صورت می‌گیرد. سپس سرب بازیافت شده می‌تواند در تولید مجدد باتری‌ها، لوله‌ها، آلیاژها، قطعات الکترونیکی و سایر محصولات سرب مورد استفاده قرار گیرد.
بازیافت ضایعات سرب نه تنها منابع طبیعی را حفظ، بلکه از آلودگی زیست محیطی ناشی از دفع نامناسب آن جلوگیری می‌کند. همچنین، این فرایند می‌تواند به تولید اقتصادی و کاهش هدررفت منابع معدنی کمک کند. بنابراین، بازیافت ضایعات سرب برای حفاظت از محیط زیست و تأمین منابع معدنی استراتژیک اهمیت بسیاری دارد.

نحوه بازیافت ضایعات سرب 

برای بازیافت ضایعات سرب به طور صحیح، مراحل زیر را انجام‌ می شود:
جمع‌آوری و جداسازی: ابتدا باید ضایعات سرب را جمع‌آوری کرده و آنها را از سایر مواد جدا نمود. این شامل جداسازی سرب از قطعات دیگر، مواد آلی، پلاستیک و مواد آلاینده است.
تصفیه: سپس ضایعات سرب را تصفیه کرده تا از آلودگی‌های محیطی و مواد غیرمطلوب مانند روغن‌ها، آلایش‌های شیمیایی و آلودگی‌های زیستی پاک شوند. برای این کار می‌توان از روش‌های فیزیکی و شیمیایی مانند شستشو، فیلتراسیون، جدا سازی و تصفیه با آب استفاده نمود.
استخراج سرب: در این مرحله، باید سرب را از سایر ناخالصی ها استخراج کرد. برای این کار از فرآیندهای استخراج فیزیکی و شیمیایی مانند جدا سازی با استفاده از جریان هوا، فلوتاسیون، جذب و جداسازی مغناطیسی استفاده می شود.
به این ترتیب سرب بازیافت شده در تولید محصولات مختلف مانند باتری‌ها، لوله‌ها، آلیاژها، قطعات الکترونیکی و سایر محصولات سربی استفاده می گردد.
دفع مطمئن: در صورتی که سرب بازیافت شده به هر دلیلی قابل استفاده مجدد نباشد، باید به طور صحیح دفع شود. در این مورد، باید به قوانین و مقررات مربوط به دفع مواد خطرناک و ضوابط محیط زیستی توجه شود.
مهم است که در هر مرحله از بازیافت ضایعات سرب، ایمنی شخصی حفظ و از وسایل محافظتی مناسب مانند دستکش‌ها، ماسک و عینک محافظ استفاده شود.