چالش های پیش روی صنعت کاغذسازی

کاغذ یکی از انواع محصولات استراتژیک بوده که به صورت روزانه نیاز بخش قابل توجهی از صنایع را برطرف می سازد. این محصول استراتژیک مدتی است که با نوساناتی رو به رو شده به طوری که علیرغم افزایش قیمت تمامی محصولات و به خصوص نرخ ارز، این بخش زیاد دست خوش تغییرات قیمتی نشده و عمده دلیل آن هم کاهش تقاضا در این بخش بوده است. در نتیجه فعالان این عرصه از آینده متصور برای آن نگران هستند.

در حال حاضر به دنبال شیوع ویروس کرونا، تعطیلی نمایشگاه های کتاب، مدارس و... تقاضای کاغذ را با افت شدیدی رو به رو کرده است. از طرفی کاغذی که در حال حاضر در بازار معامله می شود از ذخایر انبارهای سال های پیش است و قاعدتا اگر قرار باشد کاغذ وارد کشور شود، براساس نرخ دلار وارد شده و آن وقت است که کاغذ با رشد قیمت بسیار زیادی مواجه خواهد شد. از طرفی دولت وعده اختصاص ارز دولتی به کاغذ چاپ و تحریر را داده اما هنوز به دست متولیان این امر چیزی نرسیده و آن ها باید برای رفع نیاز خود از ارز آزاد استفاده نمایند.

این در حالی است که بسیاری از فعالان این عرصه کاغذهای موجود انبار خود را به بهانه افزایش قیمت در آینده، دپو کرده اند. از یک سو باید به آن ها حق داد چراکه فروش کاغذ به قیمت فعلی در درازمدت قدرت مالی واردکنندگان این محصول استراتژیک را کمتر خواهد کرد. از سویی دیگر اگر میزان تقاضا زیاد باشد و نیاز بازار رفع نشود، به نوعی احتکار صورت گرفته است. اما در شرایط کنونی کاغذ موجود در بازار جوابگوی نیاز بازار است. این مساله آینده صنعت کاغذ را در هاله ای از مجهولات فرو برده و ترس را در جان فعالان صنعت کاغذ ایجاد می کند. از طرفی تولیدکنندگان داخلی کاغذ هم ممکن است از ترس گرانی  مواد اولیه تن به تولید ندهد و سود خود را در واردات بجوید.

هم اکنون بسیاری از کارخانه های کاغذسازی تعدیل نیرو داشته و برخی دیگر تعطیل شده اند.

در کنار شرایط فوق، اگرچه ویروس کرونا هم در تمام بخش های صنعت ناهمواری ایجاد کرده و فرصت رشد را با محدودیت همراه ساخته اما در بخش کاغذسازی فرصت رشد نه تنها محدود نشده بلکه تقویت نیز شده است چراکه هنوز افزایش تقاضا و عدم نیاز به واردات کاغذ، افزایش محصولات کاغذی را در پی نداشته است.

افزایش بهره وری صنعت کاغذسازی

در سال جهش تولید نکته ای که مهم جلوه می کند توجه به ظرفیت های داخلی کشور است. چندی پیش خبری مبنی بر تولید کاغذ از ضایعات سنگ مطرح شد.

سرمایه گذاری بر روی اینگونه طرح ها می تواند زمینه های پیشرفت صنعت کاغذ را فراهم نموده و به تدریج کشور را از واردات کاغذ و مواد اولیه تولید کاغذ بی نیاز سازد. حتی در این زمینه می توانیم به صادرات کاغذ نیز روی آوریم.

به عبارت بهتر به جای اینکه کاغذسازان کل تمرکز خود را بر واردات خمیر کاغذ صرف نمایند، با برنامه ریزی بخشی از سرمایه خود را روی طرح های در حال توسعه سرمایه گذاری نمایند و به صورت پله کانی با ورود سرمایه به بخش های در حال توسعه زمینه رشد و توسعه کارخانه های کاغذسازی داخل را فراهم آورند.

از طرفی بازیافت ضایعات کاغذ و افزایش تمرکز در این بخش هم می تواند بخشی از مواد اولیه مورد نیاز در این صنعت را برطرف سازد. اما باید توجه شود که در هنگام تولید تنها از خمیر کاغذ باطله استفاده نشود چرا که در کیفیت کاغذ تولیدی تاثیرگذار خواهد بود و هرچه کیفیت کاغذ تولیدی کمتر باشد علاوه بر بی اعتمادی مصرف کننده داخلی به تولیدات داخل کشور، زمینه افزایش واردات را فراهم خواهد آورد. همچنین مشتریان داخلی نیز به سمت خرید محصولات وارداتی هرچند با قیمت بالاتر سوق پیدا می کنند.

دولت با برنامه ریزی مدون در این حوزه و مرتبط سازی صنایع مرتبط داخلی به هم می تواند گام موثری را در جهت بهبود روند تولید کاغذ در ایران بردارد و با هموار کردن مسیر راه سرمایه گذاری علاوه بر توسعه و رشد صنایع مختلف، زمینه صادرات محصولات با کیفیت را نیز فراهم آورد. این مهم می تواند با به کارگماری افراد در زمینه های مختلف علاوه بر استفاده از طفیت نیروهای انسانی آماده به کار، به کاهش نرخ بیکاری نیز کمک نماید.