واکاوی بازار قراضه و الزامات جدید آن (2)

 واکاوی بازار قراضه و الزامات جدید آن (2) : در شماره نخست این یادداشت ها به برخی رخدادهای جاری بازار قراضه که می‌تواند در مسیر خود تغییرات و تکانه هایی را در بازار ایجاد کند اشاره داشتم. در این قسمت نیز به ادامه تحلیلی این بازار می پردازم و پس از تکمیل نسبی مطلب همانگونه که در قسمت دوم اشاره شد قصد دارم به واکاوی جامع تری از بازار اصلی یعنی صنعت فولاد بپردازیمسعی کرده ام نگاهم در این سلسله یادداشتها نگاهی فرایندی باشد. رخدادهای زمان حال را ارزیابی میکنیم اما نه برای برش زمانی فعلی, برای فردا. هدف شناخت مسیر و پیش بینی شرایط پیش رو و جستجوی راهکارهای بهبود یافته است. ظهورفضای مجازی در عرصه بازار ، ورود صنعت مدرن فراوری قراضه به بازار، توسعه افقی صنعت فولاد، و رشد چشمگیر تولید آهن اسفنجی رخدادهایی هستند که باعث تغییرات جدی در بازار سنتی قراضه ایران شده اند. این رخدادها علی الاطلاق خارج از ذهن واقعیت دارند و دارای آثار و منافعی عمومی (در کل صنعت و کشور ) بوده است که اشاره کردیم. اما قطعا دارای آثار منفی بخشی و گروهی در بازار قراضه نیز بوده است.

به نظر میرسد امروز " دانش" نیز بایستی با این بازار همنشینی پیدا کند. ابزاری که میتواند در چنین شرایطی به نجات ما از خروج اجباری برخی از فعالان از بازار و صنعت کمک کند. دانش اقتصاد اساسا به تمایلات فردی کاری ندارد. یک سری قانونمندیها و مکانیزم هایی است که کار میکند. قوانین اقتصادی هزینه فرصت بیکاری را پوشش نمیدهد بلکه شناخت این قانونمندی ها سبب خواهد شد تا حتی گروهی که بدلیل این رخدادهای حاضر آسیب دیده اند، بتوانند فرصت های ممکن و نوین را بشناسند و طرح جدیدی را درافکنند تا همچنان در این بازار بمانند. فرصت های پیش روی این بازار را از بررسی بیرونی ترین لایه های قابل اندازه گیری بازار، میتوان آموخت که به آن ریخت شناسی گفته می شود. البته سعی من بر این است که در این بخش به مولفه های غیر کیفی، بپردازم تا بتوان آنها را کمی کرد و اندازه گیری نمود و با منطق ریاضی به تحلیل داده ها پرداخت.

بخشی از این مولفه‌های موثر در تحلیل بازار ضایعات آهن عبارتنداز حجم بازار، ویژگی های بازیگران بازار، حجم عرضه و حجم تقاضا، آثار مصرف قراضه در تولید فولاد، ابزار و تجهیزات و تکنولوژی ، اثار اقتصادی مصرف قراضه با شیوه سنتی در مقایسه با قراضه فراوری شده با ماشین آلات مدرن، ساختار معاملات کنونی در بازار و حجم سرمایه در گردش معاملات بازار قراضه.

حجم عرضه کل قراضه بازار، حداکثر تکافوی ۸ درصد تقاضای کل بازار فولاد را دارد. کارشناسان و اکثر مدیران فولادی از مزیت ها و میزان صرفه جویی ها و کاهش قیمت تمام شده محصولات تولیدی ناشی از مصرف قراضه در قیاس با مصرف سنگ آهن و آهن اسفنجی اگاهند. صرفه جویی ۷۰ تا ۷۵ درصدی در مصرف انرژی و مزایای زیست محیطی و ... همچنین با اثرات صرفه جویی در مصرف شردر در مقایسه با قراضه خام ( صرفه جویی حدود ۸ تا ۱۰ درصدی در هزینه های کل تولید شامل انرژی، نسوز، زمان ذوب، حقوق و دستمزد، زیست محیطی....) نیز اشنایند. قطعا کمبود عرضه مشکل اصلی این بازار است.
بازیگران اصلی بازار ضایعات اهن ، ترکیبی است از افراد و شرکت های عمدتا خصوصی که بعضا دارای کارگاه های جمع آوری نیز هستند. تجهیزات بکار رفته در کلیت بازار (بجز چند واحد معدود که از شردر و شی یر پرس استفاده می کنند) عموما دستی، غیر مکانیزه و ابتدایی است. حتی مصرف کنندگان قراضه نیز عموما فاقد تجهیزات مدرن فراوری و حتی فاقد ابزارهای کنترل کیفیت هوشمند قراضه هستند.
ساختار معاملات کنونی در بازار قراضه با حجم سالیانه حدود دو هزار میلیارد تومانی بسیار آسیب پذیر و غیر اصولی است. مشکل ناشی از فروش نسیه عامل مخربی در بازار قراضه است که شاکله این بازار را در برخی مقاطع تا مرز فروپاشی پیش برده است. همه داده های بر شمرده، حکایت از بی ثبات بودن شرایط حاضر و امکان و ضرورت بروز تغییرات اساسی در ساخت و بافت این بازار و شیوه های تامین قراضه میکند. 

در نخستین قسمت این سری یادداشتها نوشتم که مسیر کلیت بازار قراضه به سمت و سوی رقابتی تر و شفاف تر و طبعا اقتصادی تر و "نه الزاما سالم تر" است. حال با توجه به تحلیل شرایط و مولفه‌های بررسی شده و رخداد جدید در حال تکوین دیگری که در این شماره به آن خواهم پرداخت باید گفت که سالم تر شدن و کیفی تر شدن بازار قراضه نیز در آینده ای نه چندان دور از الزامات قطعی آن خواهد بود. اتفاق مبارکی که سوای فضای مجازی به عنوان فضای تبادل اطلاعات مابین آحاد جامعه، در حال رخداد است و بزودی نه تنها بازار قراضه بلکه کلیه بازار ها و کلیه عرصه های زندگی را در خواهد نوردید و آثار شگرفش را بر جای میگذارد کاربرد و توسعه " هوش مصنوعی " است.

در زمینه سالم تر شدن بازار قراضه این نکته را عرض کنم که فعلا منظورم سلامت نسبت به کیفیت قراضه و در بعد فرایند فراوری و آماده سازی و کیفیت محصول در فرایند تامین است. ان بخش از فسادی که با منشا انسانی متاسفانه کل نظام اقتصادی کشور را آلوده کرده و یک نوع فساد ساختاری است و تا اصلاح ساختار اقتصادی و آزاد سازی نظام اقتصادی از حاکمیت نهاد دولت، به ساختاری خصوصی، فعلا مورد نظر نیست. البته زمانی که بنگاه داری توسط دولت و نظام بانکی سایه اش از صنعت فولاد ( و بالتبع کل اقتصاد) برداشته شود فرایند سالم سازی کامل خواهد شد. هوش مصنوعی را بی اغراق باید انقلابی دیگر در نوع مناسبات رفتاری جامعه و افراد و تغییر و دگرگونی سبک و شیوه کار و زندگی دانست. هوش مصنوعی دانش شناخت و طراحی عامل های هوشمند است. هوش مصنوعی محل تلاقی بسیاری از علوم نظیر ریاضی، مهندسی، روانشناسی، پزشکی، کنترل و احتمالات زیست شناسی و ... است. هوش مصنوعی انقلابی است در فناوری اطلاعات.

حتما همه ما تجربه داشته ایم که با همین گوشی های همراه صرفا با توجه به نوع گردش شما در اینترنت و حتی محیط واقعی زندگی و شناسائی ذائقه شما برایتان پیشنهاد رفتن به فلان فروشگاه و خرید کالای احتمالا مورد نظرتان و یا رفتن به نمایشگاه یا فستیوال، و یا تبلیغات متناسب با خواستهای شما و پیشنهاد دوستی و ارتباط با افرادی یا رفتن به مکانهایی متناسب با مقتضیات روحی و روانی شما میشود. حتی در گوشی های جدید با توجه به میزان پیاده روی شما و کالری مصرف شده توسط بدنتان به شما منحنی سلامت پیشنهاد می دهد. مثال های ساده بود از آنچه بسرعت وارد حوزه های بازار و صنعت خواهد شد. در بازار قراضه چه پیش بینی میکنید؟

به نظر می رسد دیگر کنترل کیفیت محموله‌های قراضه از دست عامل انسانی خارج می شود. با اندکی تغییر در نحوه تخلیه کامیون قراضه با تصویر برداری و استفاده از هوش مصنوعی درجات بار و حتی نسبت آلیاژ های موجود در آن و میزان و نوع ناخالصی و موارد ایمنی محموله با دقت و بلافاصله ثبت سیستم خواهد شد. همچنین عملکرد مشتریان و کامیون ها و مبادی بارگیری محمولات نیز مورد پروسس همزمان قرار میگیرد.
به همین منوال شیوه فراوری و شارژ قراضه نیز برای فولاد سازان با وضوح و شفافیت بیشتر و هزینه کمتر در زمان آلیاژ سازی روبرو خواهد شد. از آن پس دیگر بر سر مقدار حلب داخل قراضه شرد شده بگو مگویی نخواهد بود. سالهای گذشته مشخصات شیمیایی و آلیاژی قراضه در استاندارد ها نوشته میشد اما قابل کنترل نبود ولی از این پس این امر امکانپذیر خواهد شد. محموله‌های قراضه شناسنامه دار خواهند شد و هر کامیون حتی در مبادی بارگیری، با یک برگ مشخصات فنی همراه می گردد. بله قطعا دانش و سلامت همنشین این بازار خواهد شد. کاربرد هوش مصنوعی در تولید شمش و نورد و کنترل تولید و محصول به وجه مشابهی کاربرد خواهد داشت. این شمایی است از مسیر آینده و تغییرات در راه. البته خیلی زودتر از آنچه فکرش را کنیم اتفاق می افتد. با این رخدادها باید همراه و هماهنگ شد. دوستان در حوزه IT دست بکار شوند. (سید تقی مرتضویان - کارشناس قراضه)