واکاوی بازار ضایعات آهن و الزامات جدید آن (1)

واکاوی بازار ضایعات آهن و الزامات جدید آن : خارج از موضوع فراز و نشیب های ادواری و اکنون بازار فولاد و به تبع آن بازار قراضه که موضوع روز است و نگرانی های زیادی را برای همکاران ایجاد نموده است اما جا دارد و لازم است تا یک نگاه تاریخی و فرایندی نیز به تحولات این بازار داشته باشیم. به نظر میرسد تغییراتی در شیوه های تامین قراضه در بازار در حال اتفاق است و به همین سبب تامین کنندگان سنتی قراضه نیز دیر یا زود ناگزیر خواهند بود تا خود را در جریان این تغییرات قرار دهند و یا جای خود را به آنهایی واگذار کنند که با الزامات جدید بازار آشنایند. و این اتفاق در جریان است. چند عامل در این رخداد سهم داشته اند.
اولین رخداد یا عامل، ظهور و بروز فراگیر فضای مجازی با تمامی اثرگذاری اش در بازار قراضه ای بوده که گردش اطلاعات در آن بشدت کند بود. همین گردش آزاد اطلاعات عامل مهمی بود در تغییر ماهیت نسبتا انحصاری بازار به سمت بازار رقابتی تر و با شفافیت بیشتر و عمومی تر شدن اطلاعات قیمت ضایعات و مشتریان.

عامل یا رخداد دیگر توسعه افقی صنعت فولاد در دهه گذشته و با تعداد بازیگران فراوان (تولید کنندگان شمش) که سهم انحصار در خرید را نیز در بازار ضایعات اهن دچار تغییر کرد و آن را فرو کاست و عامل یا رخداد سوم تاثیرات ورود تکنولوژی و تجهیزات جدید فراوری قراضه در ایران است که تغییر بزرگی را در نگرش و فرهنگ و اقتصاد شیوه های فراوری سنتی بوجود آورده است. عامل چهارم رخدادی است که به توسعه و رشد ظرفیت تولید آهن اسفنجی به عنوان کالای جایگزین قراضه در ایران مربوط میشود که در شکستن عدم تعادل عرضه و تقاضا در بازار سهم غیر قابل انکاری را ایفا نمود و قدرت یا سهم انحصار بازار طرف عرضه را مهار کرد. این رخدادهای مهم و برخی عوامل کمتر مهم دیگر کافی بود تا مناسبات موجود دهه گذشته را با شرایط فعلی بازار قراضه را دگرگون سازد. مسیر کلیت بازار به سمت و سوی رقابتی تر و شفاف تر و طبعا اقتصادی تر و نه الزاما سالم تر است. بله این اتفاقی است که شروع شده و در جریان است و این البته باین معنا نیست که در جای جای بازار و با اثرات مشابهی این اتفاق را در حال حاضر شاهدیم. تداوم چنین پدیده ای قطعا در آینده به سالم تر شدن مناسبات در حال تغییر بین تامین کنندگان و مصرف کنندگان و حتی کیفیت ضایعات آهن و فولاد نیز خواهد انجامید هر چند متاسفانه همچنان در این بازار نیز نظیر بسیاری از بازار ها وجود رانت و رابطه و معاملات غیر شفاف وجود دارد.

- بررسی تحولات یک بخش صنعتی لازمه اش در نظر گرفتن ریخت شناسی آن است که منتج از معرفت شناسی جامعه است.
- دلایل کاهش بهره وری و ناکارآمدی لایه هایی از بخش صنعت را گروهی بواسطه سنتی بودن و گروهی دیگر بواسطه جهش از سنت به پسامدرن میدانند.
- مناسبات در حال تغییر  و کیفیت ضایعات آهن چگونه کیفی تر شده و راهکارهای بهبود آنها در چیست؟

۱- نقد هر نظر و ایده ای قطعا به باروری آن کمک خواهد کرد خصوصا اینکه نقدکننده چه کسی باشد. نقد نوشتار من توسط شما که خودتان یک نویسنده و تحلیلگر زبده بازار فولاد هستید نشان می‌دهد هم متن ارزش نقد شوندگی را داشته و هم در این تعامل خواسته اید تا بارورتر شود.
۲- قصد و هدفم از شروع نوشتن این سری یادداشتها یک واکاوی بازار ضایعات آهن و طبعا و ناگزیر بازار فولاد از یک نگاه فرایندی و روایتی بوده است. سعی بسیار خواهم کرد که با وسع اندکی که دارم واقع گرایی را بر تمایلات خودم ترجیح دهم. از ورود به بحث های حاشیه ساز دوری کنم و یک نمایی از وقایع حاضر بازار و سمت و سوی آینده آن ارائه کنم.
۳- حتما اینچنین است که تمامی پدیده ها از جمله اقتصاد و بازار نیز دارای ویژگی های مختلفی هستند که از یک تبار معرفتی نشات می گیرد و دارای ریخت قابل بررسی و اندازه گیری می شود.
قطعا شناخت همین عوامل قابل شناسایی و اندازه گیری است که قدرت تحلیل و پیش بینی را در خصوص پدیدار شناسی افزایش میدهد.
من هم البته در حد بضاعتم سعی خواهم کرد به طور مختصر به آن بپردازم. البته با حضور دوستانی نظیر شما نه میتوان ساده با موضوعات برخورد کرد و نه میتوان ذائقه کل مخاطبان را نادیده گرفت.
۴- تمامی پدیده ها در سیر تحولاتشان تغییرات خواهند داشت که نگاه به آنها لزوما با لحاظ شرایط و مختصات زمانی آن بایستی مورد تاویل و تفسیر قرار گیرند. ریخت شناسی و تبار شناسی بازار فولاد و قراضه و همچنین کلیت بازار و اقتصاد ایران نیز خصوصا زمانی که به ناگزیر نامی از فرد یا نهادی و نوع نگرشی به دلیل بررسی ریشه معرفتی آن آورده میشود این ضرورت به طور جدی بایستی مورد توجه قرار گیرد. امیدوارم که با کمک و نقد و حمایت شما از پس این کار برآیم. سعی بسیار خواهم کرد که تا حد امکان از ورود به مباحث صرفا نظری که میتواند چالش برانگیز باشد و به حاشیه برویم خودداری کنم و در صورت ضرورت به اختصار به آن بپردازیم.
۵- چنانچه مدرنیسم را با یک تعبیر ساده و عام مقوله ای اثباتی و عقلانیت گرا، تکنوکراتیک با باور به پیشرفت خطی و برنامه ریزی عقلانی از نظام های آرمانی اجتماعی و استاندارد سازی دانش و تولید بدانیم آنگاه پسامدرنیسم بیانگر نوعی واکنش و گسست از آن است. اما از آنجا که خود مدرنیسم نیز یک تعبیر فرایندی است و نقطه آغاز و پایانی پیش نوشته ندارد اجازه دهید تا با توجه به اشاره شما به موضوع، با بحث های دو و چند سویه و تعامل با یکدیگر پاسخی برایش بیابیم که سنتی، مدرن یا پسامدرن کدامیک بیشتر میتواند شرایط بازار و اقتصاد ما را نمایندگی کند.
۶- مناسبات و تحولات بازار ضایعات اهن را با توجه به عوامل چهار گانه ذکر شده که عواملی هستند که در خارج از ذهن من واقعیت دارند و صرفا توسط من روایت شده اند از آن سبب که باعث کاهش سطح انحصار در بازار شده و بدلیل امکانپذیر شدن تحلیل ریاضی از مولفه های اقتصادی این بازار که نتیجه ای از فاصله گرفتن بازار از انحصار و رقابتی تر شدن آنست و نیز تکنولوژیک تر شدن عملیات فراوری با نتایج باندازه کافی قابل دفاع در قیاس با دهه پیش کیفی تر شده است.
اما این نکته را باید اشاره کرد که برداشت من از کیفی تر شدن و اشاره به بار منفی ارزشی نسبت به انحصار و بالتبع دفاع از بازار رقابتی و استفاده از تکنولوژی برتر در صنعت قطعا به ریشه های معرفتی بنده ارتباط دارد از جمله این اعتقاداتم نگاه فرایندی و نسبی است حال با چنین نگاهی سیر تطور این بازار را فعلا و موقتا مثبت ارزیابی میکنم تا با به بوته نقد کشیدن شده این نظرات به نتیجه نهایی و راهکارهای بهبود آن در ادامه این سلسله یادداشتها برسیم- از سری یادداشت های سید تقی مرتضویان