وضعيت بازار آهن قراضه كشور و مشكلات آن ( بخش اول )

وضعيت بازار آهن قراضه كشور و مشكلات آن : كشورهاى پيشرو و توسعه يافته بر نقش راهبردى و تأثيرگذار قراضه در صنعت ، اقتصاد و محيط زيست كاملاً واقف هستند و فعالان اين بازار در آن كشورها از تسهيلات و امكانات بسيار زيادى بهره مند هستند و دولت هايشان تمام امكانات و بسترهاى مورد نياز جهت توليد، عرضه، فرآورى، واردات، صادرات و... را فراهم كرده و قوانين حمايتى و تهسيل كننده متعددى را هم در اين خصوص تصويب كرده اند. در حالى كه در كشور ايران كه در حال حاضر رتبه سيزدهم توليد فولاد در دنيا را داراست و
قطعاً برنامه ريزى هاى لازم در خصوص افزايش ظرفيت توليد داخلى فولاد در كشور تا سال 1404 را مطابق با سند چشم انداز انجام داده اند، ابتدائى ترين امكانات و بسترهاى لازم براى اين كالا در داخل مهيا نيست و اساساً قراضه را به عنوان يك صنعت در نظر نگرفته اند و از همه مهمتر اينكه آنگونه كه شايسته است به نقش و جايگاه اين كالاى راهبردى به عنوان يك سرمايه ملى توجهى نشده و اهميت و تأثيرات بسيار مثبت قراضه در صنعت ، اقتصاد و محيط زيست براى مديران و تصميم گيران دست اندركار تبيين نشده و اقدامات جهت اطلاع عموم مردم و دست اندركاران مسئول با نقش و اهميت قراضه در صنعت ، اقتصاد و محيط زيست، به ذكر فقط چند مورد از مزاياى استفاده از آهن قراضه در صنعت فولاد اشاره مى شود و دقت شود فقط همين چند مورد چه تأثيرات مهم اقتصادى و زيست محيطى را براى كشور به همراه خواهند داشت، به استناد آمارهاى ارائه شده توسط مهندس محمد حسن جولازاده عضو محترم هيئت مديره انجمن علمى آهن و فولاد ايران، هر تن فولادى كه بوسيله آهن قراضه به دست مى آيد داراى چهار مزيت اساسى مى باشد كه مهمترين اين مزيت ها عبارتند از:
1- كاهش آلودگى هوا به ميزان 85 درصد، 2- كاهش مصرف كربن به ميزان 95 درصد 3- كاهش مصرف آب به ميزان 40 درصد 4-  كاهش مصرف انرژى به ميزان 75 درصد 

حال با توجه به اين چهار شاخص مهم و محاسبه هزينه و فايده اين شاخص ها براى اقتصاد ، صنعت و محيط زيست آيا لزوم پذيرش اين كالا به عنوان يك صنعت توانمند و همچنين توجه جدى و نگاه ويژه نسبت به مديريت اين بازار احساس نمى شود و آيا وقت آن نرسيده تا به صورت كاملا تخصصى به قراضه جهت تبديل آن به عنوان يك صنعت مدرن و پيشرفته با خريد تجهيزات روز دنيا جهت فرآورى قراضه، تهيه و تدوين قوانين و مقررات حمايتى و تسهيلى براى فعالان آن و ايجاد زيرساخت ها و بسترهاى مورد نياز اين كالا بپردازيم؟

كمبود قراضه در حال حاضر در كشور به مرز خطر و هشدار رسيده و فرياد اكثر فولادسازان در خصوص تأمين قراضه به عنوان يك معضل جدى به گوش مى رسد و  ادامه اين روند قطعاً صنعت فولاد كشور را با چالش هاى بسيار اساسى مواجه خواهد كرد و هزينه هاى بسيار سنگينى را بر دوش دولت و بخش خصوصى خواهد گذاشت، يكى از مهمترين مشكلات قراضه در حال حاضر مشكل مديريتى و تشكيلاتى آن است و عدم وجود ساختار تأثيرگذار و منسجم جهت برنامه ريزى و پيگيرى امور مربوط به قراضه در كشور اصلى ترين و اساسى ترين معضل موجود است ، در صورتى كه با حمايت دولت و توسط اتحاديه صنايع بازيافت ايران يك تشكيلات مشخص، متخصص و توانمند جهت مديريت بازار آهن قراضه به وجود آيد. بخش اعظم مشكلات موجود مرتفع و فولاد سازان و مصرف كنندگان قراضه با مراجعه به اين تشكيلات نياز خود را تا حدودى برطرف خواهند كرد، همچنين در حال حاضر كشور به منابع مناسب قراضه جهت تأمين نياز صنايع فولادسازى دسترسى دارد كه در صورت برنامه ريزى و مديريت صحيح مى توان از اين منابع داخلى به بهترين نحو ممكن استفاده كرد ، در ذيل به چند منبع اشاره خواهد شد ، لازم به ذكر است برخى از اين منابع در حال حاضر نيز تأمين بخشى از قراضه مورد نياز صنايع را بر عهده دارند اما به صورت كاملاً مديريت
شده و علمى و همچنين استفاده حداكثرى از اين منابع نيست.

دسترسى به قراضه از محل بازيافت كشتى هاى فرسوده و مستهلك
به استناد آمار سازمان بنادر و دريانوردى تا پايان سال 1390 تعداد 27086 فروند شناور در كشور وجود دارد كه طبعاً همه اين شناورها و كشتى ها داراى عمر مفيد هستند و پس از پايان عمر مفيدشان بايد از رده خارج و مستهلك شوند در حالى كه كشور بسترها و تجهيزات لازم جهت اوراق اين كشتى ها و شناورها را در اختيار ندارد و از اين رو كشور يكى از
منابع مهم و اساسى تأمين قراضه موردنياز صنايع را از دست داده است، همچنين با توجه به موقعيت استراتژيك كشور و دسترسى به راه هاى درياى مخصوصا شاهراه حياتى خليج فارس، در صورت تأسيس كارگاه هاى استاندارد بازيافت كشتى هاى فرسوده علاوه بر بازيافت كشتى هاى داخلى مى توان كشتى هاى خارجى مستهلك را نيز جذب كرده و با اين كار علاوه بر تأمين بخشى از قراضه مورد نياز صنايع ، كمك شايانى به ايجاد اشتغال و همچنين پاكيزگى محيط زيست خواهد شد.

دسترسى به قراضه از محل بازيافت ناوگان و خطوط ريلى مستهلك و از رده خارج
در حال حاضر راه آهن جمهورى اسلامى ايران و شركت هاى تابعه آن به دليل اينكه ناوگان و خطوط ريلى آن داراى عمر مفيد مى باشد و پس از اتمام عمر مفيد بايستى مستهلك شود يكى از منابع عظيم و عمده تأمين قراضه مى تواند باشد.

دسترسى به قراضه از محل بازيافت تجهيزات و خطوط لوله انتقال نفت و گاز
در شركت هاى نفت ، گاز و پتروشيمى و كلاً حوزه وزارت نفت منابع بسيار زيادى قراضه وجود دارد ، مخصوصاً خطوط لوله انتقال نفت و گاز كه اين لوله ها بعد از پايان عمر مفيدشان
به دليل قطر ، ضخامت و طولى كه دارند تأثير زيادى در تأمين قراضه مورد نياز صنايع كشور دارند.

دسترسى به قراضه از محل بازيافت خودروهاى فرسوده سبك و سنگين
در صورتى كه خودروهاى فرسوده سبك و سنگين با وضع قوانين حمايتى موثرتر از چرخه حمل و نقل خارج و بازيافت شوند علاوه بر تأمين بخشى ديگر از قراضه مورد نياز، خدمتى بس عظيم و ماندگار به كاهش آلودگى هوا، كاهش هزينه هاى درمانى، كاهش مصرف سوخت،كاهش تصادفات جاده اى و... شده است.

دسترسى به قراضه بافت هاى فرسوده
دسترسى به قراضه ساختمانى بافت هاى فرسوده نيز يكى از روش هاى دستيابى به قراضه مى باشد. يكى ديگر از راه هاى تأمين كسرى قراضه مورد نياز صنايع فولادسازى، واردات قراضه است و اكثر كارشناسان و صاحب نظران بر اين امر اتفاق نظر دارند ولى ابتدا بايستى تشكيلات مديريت قراضه در داخل كشور جهت مديريت اين كالا تشكيل شود و سپس با برنامه ريزى صحيح از منابع داخلى و در دسترس قراضه به بهترين نحو ممكن استفاده شود، آنگاه بايد به مقوله واردات قراضه با يك برنامه مدون و ايجاد بسترهاى لازم جهت واردات قراضه پرداخت.

جمع آورى قراضه ها از سطح شهرها و مناطق اولين تأثير قراضه بر محيط زيست مى باشد و همچنين مصرف قراضه در واحدهاى فولادسازى با تأثيرات ذكر شده كمك بعدى قراضه به محيط زيست مى باشد، يكى ديگر از مزيت هاى مصرف قراضه براى صنايع فولادسازى كشور بازدهى وزنى آن است كه اين بازدهى وزنى در صورت مصرف قراضه 98 درصد و در صورت مصرف آهن اسفنجى 85 درصد مى باشد كه اين ميزان بازدهى وزنى براى فولادسازان و صاحبان صنايع فولادى از نظر اقتصادى و زيست محيطى بسيار حائز اهميت خواهد بود و نقش بسيار زيادى را در كاهش هزينه هايشان ايفا خواهد كرد. با توجه به برنامه ريزى ها و اقدامات شتابان و عجولانه مسئولين و دست اندركاران امر در خصوص افزايش سريع ظرفيت توليد فولاد در كشور و همچنين ارتقاء جايگاه ايران در رنكينگ هاى بين المللى از نظر توليد فولاد خام، بدون در نظر گرفتن شرايط، موقعيت و نيازهاى ابتدائى موردنياز اين طرح ها و همچنين فراهم نبودن بستر و زيرساخت هاى لازم جهت اين افزايش توليد و ظرفيت، كارخانجات فولاد سازى كشور را با چالش ها و مشكلات متعدد و بسيار زيادى در اكثر بخش ها، مخصوصاً در بخش تأمين مواد اوليه از جمله آهن قراضه مواجه نمود، امروزه تأمين آهن قراضه براى صنايع فولاد سازى به يك مشكل بسيار اساسى و حتى بحرانى تبديل شده كه يكى از دلايل مهم ايجاد اين بحران كاهش سطح توليد قراضه داخلى و افزايش بسيار زياد و روز افزون مصرف كنندگان بخش هاى دولتى و خصوصى مى باشد و با توجه به اينكه به هيچ وجه و از طرف هيچ نهاد يا سازمان دست اندركارى اين خلاء احساس نشد و هيچگونه برنامه ريزى نيز در خصوص چگونگى تأمين مواد اوليه اين كارخانجات كوچك و بزرگ انجام نگرديد و تمام فكر و توان مسئولين بر توليد سريع فولاد و افزايش سطح توليد آن در داخل متمركز بود و از توجه جدى به بسترها و نيازهاى اوليه اين طرح ها غافل شده بودند و طبيعتاً نتيجه اين نوع تصميم گيرى ها و اقدامات هم همين  بحرانى است كه امروز شاهد آن هستيم و دامنه اين بحران مى رود تا كل صنعت فولاد كشور را به چالش بكشد و در صورت تداوم اين روند كشور در آينده اى نه چندان دور با بحرانى اساسى در اين خصوص مواجه خواهد شد و جهت تنوير افكار عمومى و مسئولين دست اندركار و نشان دادن عمق فاجعه ناشى از اين نوع تصميم گيرى ها همين بس كه قيمت قراضه از فقط از سال 1385 لغايت 1392 طبق نمودار رشدى بيش از 700 درصدى داشته كه بايستى پرسيد چه اتفاقى افتاد و چه عللى دست به دست هم دادند كه فقط ظرف مدت 7 سال شاهد چنين رشد قيمتى غير قابل باورى باشيم و هزينه چنين رشد نامعقول و غير منطقى را چه كسى و از كجا بايد پرداخت كند و تبعات و هزينه هاى چنين نوسانى چگونه ديده و محاسبه شده و در كجا سرشكن خواهند شد!؟

مشكلات و چالش ها در بازار قراضه بسيار زياد و اساسى هستند اما تا زمانى كه مشكل اصلى كه همان فراهم سازى تشكيلات يكپارچه و منسجم جهت مديريت و برنامه ريزى صحيح و اصولى براى تأمين قراضه به عنوان يكى از مواد اوليه و استراتژيك صنعت فولاد مى باشد توسط وزارتخانه مسئول حل نشود، پرداختن به مشكلات و كاستى هاى ديگر كه اتفاقاً از نقش و جايگاه بسيار زيادى نيز برخوردار مى باشند امرى بيهوده و بى نتيجه است، ما زمانى مى توانيم به حل و فصل مشكلات اين بازار دل خوش كنيم كه در وهله اول شاهد آن باشيم كه وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان متولى اصلى صنعت و تجارت كشور اقدام به تشكيل يك واحد مستقل در دل يكى از معاونت هاى مسئول خويش با هدف پيگيرى مستمر و اداره كارشناسانه و به دور از هرگونه منافع شخصى يا حزبى و با اختيارات كافى نمايد و آنگاه است كه مى توان اميد داشت كه با استقرار چنين تشكيلات منسجم، يكپارچه و قدرتمند مشكلات اين بازار يك به يك شناسائى و به ترتيب اولويت و اهميت حل و فصل كردند و ضمن بازگرداندن آرامش و ثبات به اين بازار، خيال صنعت فولاد را نيز از اين بابت راحت و حجم بالاى فشار و استرس موجود را نيز از بين ببرد و از هدر رفتن و پايمال شدن سرمايه ها و منابع عظيم مالى بيت المال نيز جلوگيرى شود. (ادامه دارد ... )