ایران ضایعات

تحلیل و بررسی کسری و افت بار در پروسه فراوری قراضه

تحلیل و بررسی کسری و افت بار در پروسه فراوری قراضه

تحلیل و بررسی کسری و افت بار در پروسه فراوری قراضه : قبل از ورود به بحث زیر لازم است به تعاریف و مفاهیم زیر و به کارگیری واژه صحیح در ادامه مطلب توجه گردد. لازم به ذکر است که مطلب حاضر، معطوف به بنگاه های متوسط و بزرگ فراوری قراضه است.

1- فرآوری

فرآوری به فرایندی عملیاتی گفته می شود که پس از مرحله ارزیابی و کنترل کیفیت اولیه محموله قراضه در محل دپوی جمع آوری، صورت می‌گیرد. هدف از این عملیات تحویل و تبدیل قراضه های خریداری شده از بازار و انجام عملیات تمیز کاری، برشکاری و پرس کاری و ارتقاء کیفیت آن مطابق و متناسب با نیاز و درخواست مصرف کننده قراضه می باشد.

2- ناخالصی

ناخالصی به مواد غیر فلزی و یا بعضاً فلزی قابل مشاهده و غیر قابل قبول در محموله های قراضه اطلاق می شود. موارد غیر فلزی نظیر خاک، سنگ، بتن، چوب، سرامیک و نظایر آن، و مواد فلزی نظیر فلزات رنگین که شامل فلز مس و یا انواع دیگر مس از نوع مخلوط شده با برنج ،فلز قلع در هر شکل آن ، ورقه های آلیاژی سرب ، قلع  و مواد پوشانده شده با قلع و یا برخی از آلیاژهای فولادی می‌باشد.

3- افت

افت به کاهش وزن قراضه های خریداری شده در حین و پس از انجام عملیات فراوری شامل عملیات تخلیه، انباشت و برشکاری، پرس کاری، تمیز کاری و تفکیک و بارگیری اطلاق می گردد. میزان افت ایجاد شده بسته به کیفیت نهائی قراضه مورد نظر مصرف کننده وابسته است. به افت(کسری بار) نیز گفته می شود. قراضه های خریداری شده از بازار در اولین گام ورود به دپوهای فراوری توسط مسئولین کنترل کیفیت و ارزیابان مورد بازرسی و درج درجه مرغوبیت و شناسائی ناخالصی های موجود در محموله قرار می گیرد. بدیهی است وزن ناخالصی موجود در محموله از وزن محموله ارسالی کسر و بهاء آن بر اساس وزن پس از کسر ناخالصی مورد محاسبه قرار خواهد گرفت. پس از این مرحله محموله به واحد فراوری جهت انجام فرایند فراوری قرار خواهد گرفت و « افت » از این مرحله به بعد موضوعیت پیدا خواهد کرد.

 

فرایند فرآوری

فراوری فرایندی پر هزینه است. اما زمانی که این هزینه ها را در با هزینه های ناشی از عملیات شارژ قراضه فراوری نشده، انرژی اضافی مصرفی، سرباره گیری و افت 5 تا 12 درصدی ذوب حاصله و دیگر هزینه های عملیاتی و سربار در فولادسازی ها مقایسه نمائیم، ضرورت بکار گیری واحد مهندسی خرید قراضه، و انجام عملیات فراوری قراضه قبل از مصرف در کوره های ذوب توسط مجربین و متخصصین این حرفه، و پرداخت هزینه های ناشی از آن برای کارخانجات فولادسازی را مشخص می نماید. این مطلب مروری است بر سرفصل های هزینه عملیات فراوری، جهت آگاهی بخشی به تامین کنندگان و مصرف کنندگان قراضه در کشور.

عواملی که در زیر به آن ها خواهیم پرداخت بسته به محیط و مکان و شرایط فراوری، کم و یا زیاد خواهند گشت. به طور مثال میزان بار پرسی خریداری شده از بازار و یا حجم باری که در دپو پرس می شود و نیز نسبت بارهای فله ای سبک و سنگین و از این قبیل می توانند در درصد و مقدار افت هر عامل موثر باشد. اما وجود افت هر عامل بایستی مورد نظر قرار گیرد و راهکاری جهت کاهش میزان افت حاصله پیش بینی نمود. مجموعه سرفصل ها با هدف تمیزکاری، ایمن سازی، افزایش دانسیته و سایز کردن ادوات قراضه جهت شارژ در کوره هاست. بدیهی است به سایر عوامل مدیریتی ناشی از این فرایند نیز الزاماً اشاره می کنیم.

 

 بررسی عوامل 20 گانه موثر درافت و کاهش وزن قراضه در حین عملیات فراوری

1 - برش کاری:

به ذکر و محاسبه چند نمونه افت ناشی از عملیات برشکاری می پردازیم.

  • یک پاس برش (توسط هوا برش) تکه تیرآهن 14 باعث ریزش فولاد به صورت براده و ریزدانه حداقل به میزان 70 گرم خواهد شد.
  • یک پاس برش لوله پنج اینچ و با ضخامت 5/ 0 سانتیمتر باعث افت 79 گرمی از فلز می گردد.
  • یک پاس برش مخزن یک آبگرمکن خانگی جهت دو تکه کردن آن به صورت دو نیم مخزن باعث ریزش معادل 169 گرم از فلز خواهد گردید. قطر آبگرمکن 45 سانتیمتر و ضخامت ورق مخزن 3 میلیمتر در نظر گرفته شده است.
  • یک پاس برش شفت یا میل گرد توپر به قطر 5 سانتیمتر سبب افت و ریزش 78 گرم از فلز خواهد شد.

قطعات درشت و ضخیم نظیر داغی بدنه یا موتور و گیربکس ماشین آلات سنگین راهسازی، لودر و بولدوزر و نظایر آن دارای پرت و افت وزن فلز به میزان بیشتری خواهد بود. میانگین افت ناشی از برش در کل بارهای ناهمگن و متنوع قراضه های بازار، بازاء هر تن حدود 700 گرم می باشد. با توجه به شیوه فراوری در کارخانه های با کوره های القایی حجم برش کاری بالاست و لذا در یک محموله 10 تنی فله بار 50 الی 60 درصد آن برشکاری می شود و افت آن معادل 5/ 3تا 4 کیلوگرم است.

 2 - پرس کاری:

قراضه های سبک بار مثل لوله و بدنه که توسط دستگاه پرس به صورت بلوک پرس شده در می آید بواسطه فشردگی دچار ریزش لعاب، رنگ، زنگ، پوسیدگی و زنگار و غبار سطحی قراضه در درون مخزن دستگاه پرس شده و حاصل به صورن خاکه ناخالصی از محفظه بیرون ریخته می شود. طبق چند نوبت نمونه گیری با شارژ قراضه و پرس کاری و توزین خاکه خروجی که صورت جلسه نمونه گیری آن تهیه شده است، با 10900 کیلوگرم شارژ قراضه در یک نوبت و 5640 کیلوگرم در نوبت دیگر به طور میانگین 88 کیلوگرم از هر 10 تن قراضه افت ایجاد می گردد.

3 - افت ناشی از چربی ها:

ریزش چربی ها و روغن درون جک ها و کمک فنرها و فیلترهای روغن همچنین افت ناشی از تبخیر و سوزانیدن چربی ها از دیگر موارد افت بار می باشد. در چند نوبت نمونه گیری میدانی، به طور میانگین در تمامی بارهای قراضه آهن  حداقل 10 کمک فنر موجود است که هر کدام حاوی 50 تا 300 سی سی روغن است. بنابراین به طور میانگین 5/ 1 کیلوگرم افت در هر کامیون خواهیم داشت. این افت مشهود نیست و در انبار گردانی نیز قابل مشاهده نمی باشد.

 4 - افت ناشی از سوختن ادوات غیرفلزی:

روشی که در حال حاضر برای تفکیک و پاکسازی ادوات غیرفلزی نظیر پلاستیک و لاستیک و چوب و گونی و... بکار می‌رود روش سوزانیدن است. به طور تقریبی و تجربی و با نوع قراضه ای که در این جامعه امروزی، جذب می گردد در هر یکصد تن حدود 200 کیلوگرم ادوات غیرفلزی موجود است. قابل انتظار بوده تا حدود 27/2 تن از این نوع ناخالصی موجود باشد. لذا انتظار می رود تا این ناخالصی سوزانیده شده و خاکستر شده گردد که به صورت ناخالصی قابل مشاهده و توزین نیست. علت سوزانیدن این نوع ناخالصی ها هم بدلیل آزاد کردن قراضه های آهنی متصل به این ادوات بوده است.

5 - افت ناخالصی های چسبیده به قراضه و گرد و غبار:

این افت خود را در هنگام تخلیه و بارگیری مجدد نشان می دهد. این آزمایش بارها در کارخانه های مختلف و توسط فراور های مختلف انجام شده و همگی دارای نتایج کمابیش یکسانی بوده اند.نتا یج چند مورد از این آزمایش ها بدین شرح بوده است:

  • مقدار 50 کیلوگرم افت مشهود (ناخالصی) و غیر مشهود در قراضه ویژه بار به صورت گرد و غبار و زنگ پراکنده.
  • مقدار 300 کیلوگرم افت مشهود (ناخالصی) و غیر مشهود در قراضه فله سبک درجه دو به صورت کرد و غبار و زنگ پراکنده.
  • مقدار 130 کیلوگرم افت مشهود (ناخالصی) و غیر مشهود در قراضه پرسی درب و پنجره به صورت کرد و غبار و زنگ پراکنده.
  • مقدار 170 کیلوکرم افت مشهود (ناخالصی) و غیر مشهود در قراضه پرسی به صورت گرد و غبار و زنگ پراکنده.

قسمتی از افت موارد فوق به صورت ریزش پوسیدگی، رسوبات، گچ، بتن و مصالح ساختمانی و اکسید و .... بوده که در کف دپو به جای می ماند و درصدی هم به صورت غبار در فضا می پراکند و قابل جمع آوری و توزین مجدد نیست. در آزمایشات به عمل آمده، نسبت ناخالصی مشهود و محسوس و قابل جمع آوری به غیر محسوس 70 به 30 درصد است.

6 - افت ناشی از اعمال متقلبانه بازار در بارهای فله و پرسی:

برخی از بارهای ورودی پس از طی مراحل کنترل کیفی و ورود به چرخه فراوری در دپو و حین عمیات تمیز کاری مواجه با وجود بسته ها و محفظه های دربسته حاوی خاک و خاک آغشته به روغن و خاک سوخته ته پاتیل ها که به صورت متقلبانه در قراضه ها جاسازی یا پراکنده شده اند می گردد. هر چند کنترل این نوع ناخالصی ها با حضور و افزایش تجربه ارزیابان دپو می تواند بسیار کاهش یابد اما به هر حال این نیز از عوامل تاثیر گذار در افت بار و کسری تناژ در هنگام انبارگردانی خواهد بود. در اینجا نمی توان رقم دقیقی را در این خصوص مشخص نمود

7 - پیکور زدن و افت ناشی از آن:

عمل پیکور زدن جهت بازرسی و پاک سازی بسته های پرس شده بازار، خود عاملی در ایجاد افت معادل میانگین 250 کیلوگرم در هر محموله است. در یک مورد تجربه عملی، عمل پیکور زنی انجام شد و پس از آن قطع گردید. در این مقطع مقدار 556 تن قراضه پرسی پیکور زده شد. که افت ناشی از آن حدود 11 تن بوده است که 70 درصد آن مشهود بوده و در ناخالصی خودش را نشان می دهد و مابقی حدود 4 تن غبار و زنگ پراکنده بود.

8 - اثرات ناشی از بارش باران و باد:

بخشی از زنگ و غبار پراکنده در دپو و سطح قراضه ها در اثر بارش باران های موسمی شسته شده و به صورت زنگاب قهوه ای رنگ خارج شده و باعث کسر وزن می گردد. همچنین بادهای موسمی در فضا می پراکند و محو می گردد و رقمی را غیر قابل دسترس و توزین، می نماید. این رقم را نمی توان به دقت محاسبه نمود و نسبت به جو محیط و موقعیت آب و هوائی متغیر است اما در تحلیل افت نهایی بایستی لحاظ نمود. این رقم در نواحی با باد و باران متوسط و معتدل کمتر از 1/ 0 درصد کل قراضه نیست.

9 - تلرانس باسکول ناشی از حمل قراضه:

با توجه به تجربه تحویل بار در کارخانه های مختلف، کامیون های حامل قراضه جهت حمل بار از دپو به حوضچه ها، تنها یک نوبت در ابتدای صبح به صورت بدون بار توزین می شوند و تا پایان روز همین وزن ملاک وزن خالی کامیون مورد محاسبه قرار می گیرد. در صورتی که به طور میانگین هر کامیون در روز مبادرت به حمل 20 سرویس بار می کند که حدود 40 لیتر گازوئیل مصرف می نماید. با لحاظ کردن وزن مخصوص گازوئیل برابر با 85 / 0کیلوگرم بر لیتر به طور میانگین روزانه باعث 34 کیلوگرم افت بار می شود.

 10 - افت ناشی از عدم دقت در ارزیابی محموله های ورودی:

در این زمینه با کنترل های موردی و دائمی محیطی تمامی بارها، آموزش و نیز استفاده از نیروهای مطمئن، می توان انتظار افت کمتری را داشت.

11 - افت ناشی از بروز رقابت در بازار و اعمال تخفیف به فروشندگان قراضه بابت ناخالصی بارها:

این مورد به دفعات زیاد جهت تشویق به جذب بیشتر قراضه از مشتریان به کار گرفته می شود و اعمال ناخالصی به عنوان تخفیف و کسری حاصله در انبار گردانی های آخر دوره ها خود را نمایان می‌سازد.

12 - تعدیل ناخالصی با درجات بار توسط نیروهای ارزیاب:

این مورد نیز به خواست مدیران شرکت های مختلف توسط ارزیابان به کار گرفته می شود و ناخالصی را با درجه بار بالانس می کنند. اثر کسری بار در زمان انبارگردانی ناشی از این پارامتر را نیز باید مورد توجه قرار داد.

13 - رفتار متقلبانه در زمان توزین محموله های ورودی بواسطه باسکول کارخانه ها:

که توسط رانندگان و همراهان آنان و عدم دقت متصدی توزین در پیاده شدن کامل سرنشینان کامیون و یا روش های دیگری که علی الاصول عمدی صورت می گیرد. رفع و یا کاهش چنین عاملی، لازمه اش ایجاد کنترل های امنیتی است.

14 - رسوبات مخازن

نظیر دیگ های بخار، رادیاتورها، لوله های آبگرم و سایر مخازن سربسته که تشخیص وجود و مقدار ناخالصی در هنگام تخلیه بار توسط نیروی ارزیاب میسر نبوده یا به سختی میسر است. این رسوبات هنگام برش مخازن جدا شده و به صورت ناخالصی در دپو بجای می ماند. فراوانی این قبیل ادوات تا حدود 10 درصد محموله های قراضه، و با نسبت 2 درصد ادوات قراضه و در مجموع حدود 2/ 0 درصد است.

15 - سرند کاری، مگنت کاری و باد دادن خرده بارهای ته دپو:

این عامل تا حدود 5 درصد وزن خرده بارهاست. با پژوهشی میدانی حدود ده درصد کل بارهای قراضه از نوع درجه یک و ویژه است. این افت حدود 5/ 0 درصد قراضه های فله بار می باشد و شامل گرد و غباری است که 30 درصد آن در انبارگردانی قابل مشاهده نبوده و در فضا پراکنده می شود و70 درصد مابقی به حجم ناخالصی دپو اضافه می گردد.

16 - افت ناشی از کاهش دقت ارزیابان در هنگام افزایش ناگهانی حجم بار ورودی:

دقت ارزیابی محموله های قراضه و تعداد ارزیابان با حجم بار ورودی نسبت معکوس دارد.

 17 - بی تجربگی افراد کنترل کیفی در تخمین و تشخیص مقداری ناخالصی های مشهود:

در این زمینه آموزش عملی در بالا بردن توان تخمین چشمی ارزیابان در زمینه مقدار ناخالصی ضروری است.

18 - ارتباط متقلبانه فروشندگان قراضه با ارزیابان و مسولین کنترل کیفی جهت عدم درج مقدار واقعی ناخالصی:

این مورد یکی از عوامل مدیریتی و انسانی است که متاسفانه گاهاً وجود دارد و بسیار هم پرهزینه است.

 19 - تفاوت باسکول ورودی و خروجی:

در این زمینه لازم است تا چند نوبت در سال، اقدام به تست باسکول های کارخانه ها توسط فراورها به عمل آمده و همچنین از اداره استاندارد در این زمینه کمک گرفته شود.

 20 - خاکروبی و جارو کردن کف کامیون ها در دپو قبل از باسکول نمودن کامیون تخلیه شده:

به این نکته باید توجه نمود که پس از تخلیه آهن قراضه توسط چنگ و مگنت از درون کامیون نباید اجازه داده شود که خاک و سنگ و نخاله و هر نوع پس ماند غیر آهنی از درون کامیون، قبل از توزین مجدد کامیون، در محل دپوی ناخالصی ها تخلیه گردد. این مورد یکی از عوامل موثر کسری بارها در انبارگردانی هاست.

 تحلیل، بررسی و نتیجه گیری

1 - خاکه، نخاله و ناخالصی های موجود که در دپو جمع شده است را می توان توزین نمود. با توجه به محاسبات بالا انتظار می رود وزن فوق برابر با جمع مقدار ناخالصی درج شده بر بارهای ورودی و افت مشهود ناشی از فراوری باشد.

2-  با توجه به پذیرش منابع رسمی معتبر کشوری، نسبت به پذیرش افت ناشی از فراوری از 2 تا 3 درصد، ارقام محاسبه شده در گزارش نشانگر چگونگی عملکرد فراورها خواهد بود.

برآوردهای 20 گانه فوق بر اساس تجربه بیش از 20سال تجربه فراوری و انبار گردانی و خصوصاً شرائط خاص مناطق مختلف، و مشاهده صد درصدی بارهای ورودی در کارخانه، به هنگام و تدوین شده است و قابل استناد در شرکت ها و کارخانه های فولادسازی معتبر می باشد. نویسندگان : محمد میرزائی - سید تقی مرتضویان

نظرات کاربران :

در حال پردازش ...
صرف نظر از پاسخ دهی (ارسال پاسخ برای نظر )
  • ۲۹ اسفند ۹۸
    عارف محمدی :
    سلام وقت بخیر چن روز پیش یه بار فرستادیم واسه یکی از شرکتای فولاد،گفتن قطار فشنگ پوسیده تو بارتون بوده و 3 تن کسری زدن واسمون،همچین قانونی کجا نوشته شده،مگه میشه بخاطر یکی دو کیلو آهن پوسیده انقدر کسری زد،3 تن پول چن ماه کارمونه،لطف میکنید راهنمایی کنید که چکار باید بکنیم.ممنون
    مدیریت سایت در پاسخ میگه :
    با سلام . این افت بار در واقع برای شما یک جریمه بوده و به وزن فشنگها بستگی نداره. چون فشنگ های عمل نکرده در صورت ورود به کوره ذوب خسارات جانی و مالی وحشتناکی به کارخانه وارد خواهد کرد و در واقع شما به صورت ناخواسته جان و مال دیگران را به خطر می اندازید . شرکت ها در اعلام قیمت های خودشون بارهای شامل افت بار بار مثل پوکه فشنگ و خمپاره ، فیلتر و ... را همیشه اعلام میکنند. در ارسال بار نهایت دقت را داشته باشید و قطعات خطرناک را تفکیک کنید.
    عارف محمدی در پاسخ میگه :
    ببینید این ها استفاده شده و کاملا پوسیده بودن و هیچ گونه خطر انفجاری ندارند،نمیشه پیگیری کرد؟ این اولین دفعه ایه که اینطور میشه بالاخره ممکنه پیش بیاد و اصولا باید قبل ریختن توی کوره توسط خود شرکت چک بشن یکبار،در ضمن هیچ گونه نامه ی رسمی ای از طرف شرکت صادر نشده فقط تلفنی و غیر مستقیم مطلع شدم
    عارف محمدی در پاسخ میگه :
    البته منظورم فقط جای فشنگ بوده ،توش هیچ چیزی نبوده،فقط کمربندش توی بار بوده
    پاسخ