ويژگی های کاغذ (بخش اول )

ويژگی های کاغذ : ويژگی های کاغذ را می توان به دو دسته تقسيم کرد: ويژگی هايی که روی ظاهر و کارايی محصول نهايی تأثير دارند و ويژگی هايی که الزاماتی را از نظر انجام کار در فرآيند ساخت به وجود می آورند. بعضی خواص، به خصوص خاصيت جذب و استحکام، روی محصول و فرآيند ساخت آن تأثير دارند، گرچه روش و نوع تأثيرگذاری آن ها متفاوت است.
آزمايش هايی طراحی شده اند که سنجشی از بسياری از خواص فيزيکی کاغذ و مقوا به دست می دهند استانداردهای ملی و بين المللی مختلفی برای اين آزمايش ها وجود دارند؛ البته در بسياری از موارد آزمايش ها به خوبی با کارايی و عملکرد واقعی و حقيقی فرآيندهای چاپ تطابق ندارند. به اين دليل همواره لازم است روش های آزمايش جديدتر و مناسبتری در تطابق با روش ها و فرآيندهای چاپی مورد نظر طراحی و انتخاب شوند تا کسب اطمينان از تناسب موارد انتخاب شده دقيق تر و ساده تر ميسر شود. برخی از ويژگی ها که آگاهی به آن ها ضرورت بيشتری دارد در ادامه توضيح داده می شوند.

آهار زدن :

برای اين که کاغذ برای نوشتن مناسب شود، لازم است لايه سختی روی الياف درهم و برهم شده سلولز کشيده شود، در غير اين صورت کاغذ مرکب را مثل کاغذ خشک کن جذب می کند. عمل روکش کشيدن روی کاغذ را آهار زدن می گويند. در اوايل دوران کاغذسازی در اروپا، اوراق خشک شده را از حمامی از ژلاتين (چرم جوشانده شده) عبور می دادند. چسب يا ژلاتين با الياف سلولز مخلوط می شد و اين الياف را سفت می کرد و سطح کاغذ براق می شد. امروزه هم کاغذهای با کيفيت بالا را با ژلاتين آهار می زنند. البته آهار زدن با زاج و صابون يا راتيانه و پتاس بيشتر رايج است. ژلاتين برای کاغذ مضر نيست ولی زاج، راتيانه و پتاس مضرند. کاغذسازان به جای زاج و راتيانه در صنايع توليد کاغذهای بدون اسيد و بادوام، برای آهار زدن از رزين هايی با ترکيب قليايی استفاده می کنند.

استحکام کاغذ :

استحکام ورق کاغذ روی کاربرد و فرآيندهای چاپی آن تأثير دارد. هنگامی که کاغذ به صورت کارتن، پوشه، جلد يا روکش کتاب يا توليدات چاپی ديگر مورد استفاده قرار می گيرد بايد قادر باشد تنش های ناشی از حمل و نقل و استفاده از آن را تحمل کند. همچنين بايد بتواند نيروهای اعمال شده روی آن به وسيله ماشين آلات مختلفی نظير تاکن ها را تحمل کند بدون آن که ميزان پارگی الياف آن جدی و قابل ملاحظه باشد.
معيارهای استحکام کاغذ عبارتند از: استحکام پارگی ، استحکام کششی و مقاومت به کندگی ، مورد اول و دوم به توانايی کاغذ در تحمل نيروهای چاپ، تاکنی و ترتيب و استفاده نهايی از آن مربوط می شود. اين دو مورد به وسيله مجموعه ای از تجهيزات ويژه سنجش می شوند. مقاومت به کندگی روی دستگاه ماشين چاپ کوچک (مينياتوری) که می تواند دقيقاً فشار مشخص شده ای را اعمال کند سنجيده می شود.

جذب کاغذ :

ساختار ليفی يا فيبری کاغذ دارای حفره هايی ميکروسکوپی (ريز) است که مکش موئينگی را روی مايعات و رطوبت جوی اعمال می کنند. تمام کاغذها اين خاصيت جذب را دارند، حتی اگر دارای لايه های روکش سنگين نيز باشند. منافذ فوق باعث جذب روغن ها و رزين ها می شود و رنگدانه ها در سطح قرار می گيرند. درصورتی که خصوصيت جذب در کاغذ و مرکب هماهنگ نباشند اجزای روغنی در سطح باقی می ماند و اجازه قرار گرفتن رنگدانه ها را بر سطح کاغذ نمی دهند؛ به اين ترتيب رنگدانه ها روی سطح کاغذ ديده می شوند که به گچی شدن مرکب مشهور است. در حالتی ديگر ممکن است کاغذ جذبی بيش از اندازه داشته باشد و درنتيجه رشد دانه ای ايجاد شود. اين مورد می تواند با پشت زدن ٢ همراه باشد؛ در اين حالت رنگدانه ها تا عمقی بيش از حد در زير لايه کاغذ نفوذ می کنند و تصوير چاپ شده از طرف ديگر ورق کاغذ قابل ديدن خواهد بود. جذب بالای رطوبت می تواند باعث تغيير شکل ورق کاغذ و انبساط يا تورم در امتداد عمود بر راه کاغذ منجر شود؛ اين انبساط می تواند باعث عدم انطباق چاپ و چروکيدگی کاغذ در ماشين شود. کاغذهای بسيار متخلخل چسبندگی ضعيفی نسبت به چسب مورد استفاده در صحافی کتاب از خود نشان می دهند. مجموعه صفحات کتاب که بايد به جلد چسبانده شوند نيز در فرآيند صحافی با چنين مشکلی روبه رو خواهند بود.

 رنگ کاغذ :

گاهی اوقات به خمير کاغذ، مرکبی با رنگ مورد نظر افزوده می شود تا کاغذ تغيير رنگی مطلوب داشته باشد. اگر کاغذ سفيد مورد نياز باشد، مرکب آبی به خمير کاغذ افزوده می شود تا با زردی طبيعی خمير کاغذ خنثی شود. در حالت ايده آل کاغذ سفيد تمام طول موج ها را به طور مساوی بازتاب می کند و اطمينان می يابيم که هيچ سايه يا اثر رنگی روی تصوير چاپ شده وجود نخواهد داشت و بيشترين پوشش فراگير رنگی که دربرگيرنده تمام طيف های رنگی است حاصل می شود. چشم انسان با هر رنگ نزديک به رنگ سفيد به عنوان سفيد مرجع يا سفيد مبنا سازگاری می يابد. در عين حال چشم توانايی بالايی برای تشخيص بين سايه های مختلف رنگ سفيد دارد که حتی پس از اين سازش باز هم حس می شود. بنابراين با توجه به اين قابليت چشم، يک نواختی و يک دست بودن بسيار مهم تر از انطباق با رنگ با استانداردی مشخص است. در جاهايی که رنگ کاغذ اهميتی بحرانی دارد، سطوح تغييرات قابل تحمل مطرح می شوند. اين سطوح قابل تحمل بر حسب متغيری که معرف اختلاف های رنگی است بيان می شود و با دستگاه های سنجش رنگ (رنگ سنج)  يا دستگاه های نورسنج طيفی اندازه گيری می شود. اندازه گيری چگالی نوری در اغلب کاغذها اهميت ندارد؛ زيرا اختلاف چگالی ها در رنگ های سفيد يا رنگ های گچی يا پاستلی چندان قابل ملاحظه نيست.

درخشندگی کاغذ :

درخشندگی تا حدی با سفيدی متفاوت است و براساس انعکاس نوری کاغذ سفید در طول موج 457 نانومتر استوار است و میزانی از فقدان زردی خمیر است . درخشندگی معيار يا سنجشی از ميران نور بازتاب شده از سطح کاغذ به دست می دهد. کاغذی که درخشندگی آن پايين است، در حدود  درصد نور تابيده به آن را باز می تاباند؛ اين چنين کاغذی تصويرهای تار  و دارای تضاد رنگی پايين به دست می دهد. برای بالا بردن سطح درخشندگی کاغذ، از عوامل درخشنده کننده اپتيکی که به خمير کاغذ افزوده می شوند، استفاده می شود. اين مواد به کاغذ خاصيت فلورسانت می دهند که باعث می شود نور فرابنفش در محدوده طيف قابل رؤيت بازتاب شود. قسمت عمده ای از اين بازتاب در محدوده آبی طيف قابل رؤيت قرار می گيرد. در صنعت کاغذسازی از دستگاه های سنجش بازتاب برای اندازه گيری و ارزيابی درخشندگی کاغذ استفاده می شود. روی اين دستگاه های اندازه گيری درخشندگی، فيلترهايی با نقطه بيشينه ٤٥٧ نانومتر نصب می شود که باعث می شود محدوده مؤثر اندازه گيری بازتاب فقط در محدوده آبی رنگ طيف باقی بماند.