ایران ضایعات

آشنایی با فلز روی

آشنایی با فلز روی ، تاریخچه ، خواص ، آلیاژ زاماک

آشنایی با فلز روی : روی فلزی است با چگالی 7.1گرم بر سانتی متر مکعب و نقطه ذوب 419 درجه سانتی گراد و نقطه جوش 911 درجه سانتیگراد. فلز روی یکی از فلزات اصلی در دنیای امروز است. اگرچه فراوانی زیادی ندارد ( 76 میلیونیم پوسته زمین)، تولید سالیانه 8.5 میلیون تن روی آن را بعد از آهن، آلومینیم و مس در مقام چهارم قرار داده است. بیشترین کاربرد روی، به عنوان پوشش محافظ به منظور تأخیر در خوردگی و سختکاری سطح فولاد است، اما روی در ساخت برنج و آلیاژهای ریختگی تحت فشار روی نیز استفاده میشود.

تاریخچه : روی امروز یک فلز کارآمد است. روی نقطه ذوب پایین، سختی کم و استحکام متوسط دارد. مزایای اصلی آن مقاومت در برابر خوردگی، قیمت پایین و قابلیت ریخته گری عالی است. روی خالص کاربرد بسیار کمی دارد و بیشتر به صورت آلیاژی استفاده می شود.

خواص : روی در دمای اتاق واکنش کمی با هوای خشک دارد، اما بالای 200 درجه سانتی گراد به سرعت اکسید می شود. روی توسط بیشتر اسیدها و قلیاها مورد تهاجم قرار می گیرد. قیمت کم و نقطه ذوب پایین روی، باعث سهولت اعمال پوشش محافظ بر سطح فولاد و چدن می شود.

خواص فلز روی

گالوانيزه کردن 

نیمی از تولید جهانی روی به شکل پوشش سطحی فلزات آهنی مصرف می شود. فولاد با سطح تمیز شده درون حمام روی مذاب در دمای 450 درجه سانتی گراد فرو برده می شود (گالوانیزه غوطه وری گرم) و در نتیجه لایه سطحی چسبنده، سخت و مقاوم به سایش بر سطح فولاد تشیکل می شود. روی به صورت خالص و یا با افزودنی هایی از قبیل سیلیسیم و آلومینیم برای کنترل شرایط لایه و افزایش مقاومت در برابر خوردگی پوشش به کار می رود. علاوه بر روش غوطه وری گرم، روش آبکاری و پاشش حرارتی نیز برای پوشش روی بر سطح فولاد به کار می رود. گالوانیزه می تواند از تشکیل زنگ بر سطح فولادی که در معرض هوا قرار گرفته است برای بیش از 20 سال ممانعت کند.

پوشش دادن سازه های فولادی را در حمام روی مذاب، فرآيند گالوانيزه (غوطه وری گرم) می گويند، در نتيجه اين عمل لايه ای چسبنده، روی سطح فولاد تشکيل می شود. لوله ها و ورقه های گالوانيزه در صنايع مختلف کاربرد وسيعی دارند. علاوه بر روش غوطه وری گرم، از روش آبکاری و پاشش حرارتی نيز برای پوشش روی، در سطح فولاد استفاده می شود. پوشش گالوانيزه می تواند از خوردگی سازه فولادی در شرايط اتمسفری و يا در زير خاک ممانعت کند. برای مثال دکل های انتقال نيرو در شرايط اتمسفری مقاوم است و دچار زنگ زدگی نمی شوند.

روی به عنوان عنصر آلیاژی

 روی در برنج و آلیاژهای آلومینیم به کار می رود. برنج ها (آلیاژهای مس- روی) با محتوای روی از چند درصد تا نزدیک به 50 درصد هستند. برنج اولین آلیاژ مورد استفاده بشر بوده و امروزه هم به دلیل استحکام، شکل پذیری آسان، مقاومت در برابر خوردگی، رنگ جذاب و قیمت متوسط آن محبوبیت دارد. در حدود 10 درصد تولید جهانی روی در تولید برنج مصرف می شود. افزودن روی به آلومینیم باعث افزایش استحکام آن می گردد. آلیاژهای آلومینیم- روی-منیزیم با محتوای تا 6 درصد وزنی روی بیشترین استحکام را در میان گروه های آلیاژی آلومینیم دارند و به طور وسیع در صنایع هواپیما و خودروسازی استفاده می شود. روی به عنوان استحکام بخش مفید در آلیاژهای پایه منیزیم و در قلع، نقره، طلا و آلیاژهای لحیم نیز مطرح است.

آلیاژهای ریختگی روی

 آلیاژهای ریخته گری تحت فشار روی با استحکام و قیمت مناسب برای بسیاری از کاربردها تولید می شوند. ریخته گری تحت فشار برای روی با خلوص بالا و آلیاژهای روی شامل آلومینیم، مس و منیزیم صورت می گیرد. آلومینیم با کمتر از 4.3 درصد وزنی برای جلوگیری از تهاجم روی مذاب به قالب فولادی، مس تا 3.5 درصد  برای افزایش استحکام و منیزیم حداکثر 0.8 درصد برای حذف ناخالصی ها از قبیل سرب و قلع به آلیاژ روی اضافه می شوند. نام تجاری این آلیاژها زاماک می باشد که در ایران به غلط به سرب خشک معروف شده اند، در حالی که سرب خشک از آلیاژهای سرب-آنتیموان می باشد.

زاماک یکی از معروفترین آلیاژهای روی بوده اما عناصر تشکیل دهنده زاماک تاثیرات مختلفی بر ویژگیهای این آلیاژ دارند به طوری که هرچه میزان فلز روی در زاماک بیش تر باشد، میزان استحکام این آلیاژ نیز بیش تر می شود و وجود عنصر آلومینیوم باعث افزایش استحکام کششی، مقاومت به خزش، استحکام به ضربه میشود. و همچنین عنصر مس در زاماک باعث افزایش استحکام کششی، خزشی و سختی و همچنین افزایش مقاومت به خوردگی می گردد و در مورد منیزیم باید بیان کنیم که وجود این عنصر در آلیاژ باعث افزایش سختی و مقاومت به خوردگی و کاهش استحکام می شود. در جدول زیر مشخصات بعضی آلیاژهای روی آورده شده است.

  زاماک 2 زاماک 3 زاماک 5
آلومینیوم 4.5 - 3.5 4.5 - 3.5 4.5 - 3.5
مس 3.5 - 2.5 0.1 1.25 - 0.75
منیزیم 0.1 - 0.02 0.08 - 0.03 0.08 - 0.03
آهن، سرب، کادمیم، قلع ناخالصی ناخالصی ناخالصی
دامنه ذوب (درجه سانتیگراد) 390 - 380 386 - 380 386 - 380

 

آلیاژهای استاندارد برای ریخته گری تحت فشار (که با حروف GD مشخص می شوند) شامل 4 % آلومینیم و 1 % مس ( Z410 ) و آلیاژ با 4 % آلومینیم بدون مس (Z400) می باشند.
آلیاژ استاندارد برای ریخته گری در ماسه ( با حرف مشخصه S) و ریخته گری ثقلی ( با حرف مشخصه GK ) شامل آلیاژ محتوی 4 % آلومینیم و 3% مس ( Z430 ) و آلیاژ با 6 % آلومینیم و 1% مس ( Z610 ) و سایر آلیاژهای با 8 %، 12 % و 27 % آلومینیم ( Z12 ،Z8 و Z27 ) به عنوان آلیاژهای ریختگی و کارشده برای مصارف خاص توسعه یافته اند. آلیاژ شامل  30 % آلومینیوم و 5% مس برای صفحات یاتاقان استفاده می شود. ریخته گری تحت فشار آلیاژهای روی- آلومینیم (به عنوان مثال روی با 4% آلومینیوم) برای تولید شکل های پیچیده و در تعداد بالا کاملاً مناسب است. سادگی کار، کاهش قیمت، دمای پا یین مذاب وعمر طولانی تر قالب همگی از مزایای ریختهگری تحت فشار آلیاژهای روی- آلومینیم هستند. آلیاژهای روی- آلومینیم با مقادیر بیشتر آلومینیم به دلیل دمای ذوب بالاتر در ریخته گری تحت فشار با مشکل موجه هستند اماچگالی آنها کمتر و استحکامشان بالاتر است.

آلیاژهای کارپذیر روی

 در حدود 10 % از همه تولیدات روی به وسیله نورد به شکل ورق، صفحه، میله، سیم و فویل در می آید. آلیاژهای روی- مس- تیتانیم محکم تر و دارای مقاومت در برابر خوردگی بیشتر از روی خالص هستند. آلیاژ روی تیتانیم (ZnCuTi) شامل 0.1 % تا 0.8 % مس، 0.08 % تا 0.15 % تیتانیوم و 0.002 % تا 0.01 % آلومینیوم است. آلیاژهای روی آلومینیوم با مقدار 4 % تا 27 % آلومینیوم اهمیت صنعتی زیادی دارند. در حدود 10 % محصولات روی برای تولید ترکیبات روی به کار می رود. اکسید روی در لاستیک سازی ، سرامیک ها، کاتالیست ها، پمادهای ضد آفتاب، تولید کاغذ و اصلاح کننده های خاک کشاورزی استفاده می شود. دیگر ترکیبات روی در لامپ تصویر تلویزیون، سرباره سازی متالورژی، محافظت خوردگی، در الکترولیت آبکاری روی و ... به کار می روند.

نظرات کاربران :

در حال پردازش ...
صرف نظر از پاسخ دهی (ارسال پاسخ برای نظر )