ایران ضایعات

آلياژهاى مس

آلياژهاى مس ، مس کاتدی ، برنج سیلیسیم دار ، برنج قلع دار

آلياژهاى مس نيز نظير آلومينيم به دو دسته آلياژهاى كارپذير (نوردى) و ريختگى تقسيم می گردند. هر دسته از این آلياژها نيز برحسب شرايط تركيبى و عناصر آلياژ مى توانند عمليات حرارتى پذير یا عمليات حرارتى ناپذير باشند.
آلياژهاى ریختگى مس نيز مانند آلومينيم در روش هاى مختلف ريخته گرى در ماسه، ريژه و تحت فشار شكل می گيرند و آلياژهاى نوردى آن نيز بصورت تختال، شمشال و ميله توليد مي شود تا در شرایط مناسب و پس از کار مكانيکى بصورت سيم، مفتول، ورق و... مصرف صنعتى پیدا نمایند.  مس حاصل از الكتروليز با تركيب شيميایی از 99.9 درصد مس همواره حاوى ناخالصیهایی است كه در خواص آن و به خصوص هدایت الكتریكى مس تأثير منفى دارند. اهم این ناخالصى ها عبارتند: از آنتيموان، آرسنيک، آهن، سرب، نقره،گوگرد، كادميم و ...
مس خالص تجارتى خواص ريخته گرى نامطلوبی دارد و از این رو كم تر در ساخت قطعات مسی از روش ریخته گرى استفاده می شود، در مقابل عناصر آلياژى نظير روى، قلع، آلومينيوم، سيليسيم و.. خواص ریخته گرى مس را افزایش داده و از طرفى يا ازدیاد استحكام، قابليت ماشين كارى، افزايش مقاومت به خوردگى و گاه ارزانى قيمت، دامنه كاربرد مس در صنعت راگسترش مى دهند. تركيب شيميایی و مصارف صنعتی مس و آلياژهاى آن به شرح ذیل می باشد:

مس الکترولیز شده :

این نوع مس حدود 99.9 درصد مس داشته و حاوی ناخالصی هاى معمولی در مس می باشد. این مس به طریقه های فشاری، نورد و پتککاری و همچنین به مقدار بسیار كم از روش ريخته گرى شكل مى گيرد. نوع نوردى آن بصورت سيم، مفتول، ورق، لوله و صفحه و نوع ريختگى آن بصورت قطعات هادى در صنايع الكتريکى مصارف متعدد دارند. كارسرد، استحكام و سختى مس را افزايش داده و باتوجه به شرايط ريختگی نامطلوب از اين آلياژ در ريخته گرى كمتر استفاده مي شود. در حالیكه انواع مس سخت با تركيب 97 تا 99.5 درصد مس كه حاوى عناصر آلیاژى نظيركرم، برليم، سیليسيم وگاه تا 3 درصد نيکل مى باشند براى نورد نامناسب بوده و از طریق ريخته گرى شكل مى گيرد.

مس هاى آلیاژى :

مس هاى آلياژى به دسته اى از مس تجارى اطلاق مي شود كه عموما حاوى بیش از 98.5 درصد مس بوده و برحسب نام تجارى داراى مقاديرى فسفر، آرسنيک، كادميم، كرم، سرب و... مى باشند. كه تحت عنوان مس فسفردار، مس آرسنیک دار، مس سرب دار و... در شكل هاى كارشده نظير ورق، لوله، صفحه و... در صنايع مربوط به هدايت حرارتى نظير سرمشعل، لوله یخچال، سيم هاى هادى پر مقاومت، فنرهاى مختلف و... بکار مي روند. تنها عمليات حرارتى كه بر روى مس و مس آلياژى انجام مي گيرد تنش گيري به منظور حذف تنش هاى داخلى است كه در اين حال قطعات را تا حدود 600 درجه سانتيگراد گرم كرده و پس از نگهدارى در اين درجه حرارت در مدتى كه بستگی به ضخامت و اندازه قطعه مربوط دارد آنرا در كوره سرد مى کنند.

برنج ها :

آلياژهاى مس و روى تحت نام كلى برنج در صنعت مورد استفاده قرار مى گيرد. برنج معمولى، حاوى 30 درصد روى و 70 درصد مس است كه در ساخت قطعات ريختگى و همچنين تهيه قطعات كارشده نظير ورق به کار مي رود. برنج بر حسب درصد مقدار روى به سه دسته تقسيم ميشود، برنج معمولى كه حاوى 25 تا 30 درصد روى مى باشد، برنج قرمز داراى روى كم ترى بوده و عموما مقدار مس آن از 80 درصد بيشتراست. برنج زرد نيز معمولا حدود 35 تا 40 درصد روی دارد. انواع برنج هاى كارپذير فقط حاوى مس و روى مى باشند و عناصر ديگر در حد ناخالص دیگرى نظيرسيليسيم، سرب، قلع و... هستند بيشتر ازطريق ريخته گرى شكل می گيرند.

برنج قلع دار :

هرگاه آلیاژى از برنج حاوى حداكثر 1 تا 2 درصد قلع باشد، آن را برنج قلع دار مى نامند.

برنج هاى سرب دار :

خارج از آنكه نسبت تركيبى مس و روى در اين آلياژ به چه ميزان است، معمولا 1تا 20 درصد سرب به آنها اضافه شده است. تركيب شيميایى برنج هاى سرب دار برحسب مورد از 60 تا 80 درصد مس، از 10 تا 38 درصد روى و 1 تا 4 درصد قلع و بقيه سرب تشیکل شده است. سرب قابلیت ماشین کاری را افزایش داده ولی قابلیت تغییر شکل گرم را کاهش مى دهد.

برنج هاى سيليسيم دار :

اين آلياژها عموما حاوى 1 تا 3 درصد سيليسيم مى باشند. انواع برنج هاى معمولى و برنج هاى آلياژى در ساخت شيرها، اتصالات، پرچ، مخزن رادياتورها، فيوز، لوازم لوله كشى، مهره ها و پیچ ها مورد مصرف دارند، درحاليكه نوع نوردى آنها نيز بصورت ورق، لوله و... در ساخت تانك ومخازن، سماور، رادياتور و... بكار مي روند. برنج ها و بخصوص برنج هاى (كارپذير) نوردی پس از تغيير شكل سرد، داراى تنش هاى داخلى بسيار مى باشند كه حد خستگى آلياژ راكاهش داده و عموما پس از مدت محدودى ترک برداشته و شكسته مى شوند. عملیات حرارتی روى آلیاژهاى برنج به منظور حذف تنش هاى داخلى انجام مى گيرد. در اين حال برنج را تا درجه حرارت 650 - 590 درجه سانتيگراد گرم كرده و سپس تحت سرعت معين سرد مى كنند. در عمل مى توان عملیات حرارتی براى حذف تنش و شكستگى را در حرارت 255 - 425 درجه سانتيگراد نيز انجام داد، در اين حال مدت نگهدارى قطعه در درجه حرارت فوق افزايش مى يابد. 

مفرغ :

اصطلاح مفرغ يا برنز براى آلياژهاى مس و قلع به كار مي رود، دربعضى از كتابها اصطلاح برنز را به كليه آلياژهاى مس و ساير عناصر به جز روى تعميم داده اند، ولى با توجه به آنکه درهر یک از آنها نام عنصر آلياژى نيز به کاربرده مي شود، صحيح تر این است كه كلمه مفرغ يا برنز بصورت ساده براى آلياژهاى مس و قلع بکار برده شود و آلياژهاى مس-آلومينيم يا مس- سيليسيم را تحت نام بين المللى آلومينيم برنز يا سيليسيم برنز شناسا یی كرد.
برنزهاى معمولى و تجارتى حدود 9 تا 12 درصد قلع دارند. با توجه به قیمت گران قلع،موارد مصرف برنزهاى قلع دار به تدریج كم شده و در مقابل از آلومينيم برنزها كه بسيار ارزان تر تهيه مي شوند استفاده مى کنند. قلع سختى آلياژ ومقاومت به خوردگى آنرا افزايشمى دهد. افزايش سرب به مقدار كم تر از 0.5 درصد قابليت ماشین كارى برنزها را افزايش مى دهد. برنز معمولى در ساخت انواع قطعات تزیينى، لوستر،گلدان و انواع ميله، لوله، بوشو ياتاقان به کار مي رود.
برنزهای چرخ دنده كه به همين نام و يا به اختصا ر برنز دنده ناميده مى شوند عموما حاوى 8 تا 12 درصد قلع و حدود 2 تا 3 درصد روى مى باشند. در بسيارى موارد به منظور افزايش استحكام برنزهاى دنده، از نيکل به جاى روى ویا همراه با روى به مقدار 1.5 تا 2 درصد استفاده مى كنند. برنزهاى سرب دار كه عموما حاوى 4 تا 20 درصد سرب هستند، در ساخت یاتاقانها موارد استفاده متعدد دارند، برنزهاى پر سرب كه حاوى بيش از 15 درصد سرب هستند با 5 تا 15 درصد قلع وگاه همراه با 4 تا 6 درصد روى نيز در یاتاقان سازى مصرف می شوند.فسفر برنزها نیز آلیاژها یی از مس و قلع هستند که عموما حدود کمتر از 0.5 درصد فسفر دارند و در ساخت چرخ دنده وموارد مشابه به كار مي روند.

 برنز آلومینیوم :

آلياژهاى مس وآلومينيم تحت عنوان فوق عموما حاوى 7 تا 11 درصد آلومينيم بوده و عناصر ديگرى نظير نيكل، آهن، سيليسيم و در سال هاى اخير كرم نيز به مقادير 1 تا 4 درصد به آنها افزوده ميشود. این آلياژها از دو طريق نوردگرم و ريخته گرى شكل مى گيرند و عموما عمليات حرارتى پذير می باشند.
 به طور عمومي استحكام كششي خوب، مقاومت به خوردگي، مقاومت به سايش و مقاومت به ضربه (چقرمگي) بالايي دارند و به علت تشكيل لايه محافظ در سطح خارجي برنزهای آلومينيوم، اين آلياژها در مقابل بعضي از اسيدها مانند اسيد كلردريك رقيق، اسيد سولفوريك غليظ، هيدرات پتاسيم و ... مقاوم است . آلومينيم برنزها در مصارفى كه مقاومت به خوردگى نياز است نظير پمپها، پره توربين، پروانه كشتى ها و... در ساخت ابزار و اتصالات پالايشگاهها، لوله كندانسر و... به كار ميروند.

آلیاژهاى متفرقه :

علاوه بر آلياژهاى فوق، آلياژهاى مس و نيکل تحت نام ورشو يا نقره آلمانى در صنايع متعدد و موارد مقاومت درمقابل خوردگى و صنايع خانگى بكار مي روند، ورشوها معمولا حدود 15 تا 25 درصد نيکل داشته و مقدار روى آن ها نيز حدود 8 تا 20 درصد و قلع نيز در مقادير حداكثر تا 5 درصد در آن ها وجود دارند. ورشوها به خوبي قابل لحيم كاري، جوشكاري و به همراه سرب (تا حدود 2 درصد) قابل تراشكاري مي باشند. افزودن سرب قابليت انعطاف و شكل پذيري اين آلياژها را كاهش مي دهد.
سيليسيم برنزها نيزكه عموما حاوى تا 6 درصد سيليسيم هستند، قابليت جوشكارى مناسبى داشته و در ساخت انواع و اقسام وسايل و قطعات يخچال، پوسته هاى مقاوم در مقابل اسيدها، كشتى سازى، چرخ آسياب، ديگهاى بخار، و پمپ ها بكارمي روند. در جدولزیر دسته بندى و مشخصات كاربردى آلياژهاى مس درج شده است.

 

نظرات کاربران :

در حال پردازش ...
صرف نظر از پاسخ دهی (ارسال پاسخ برای نظر )
  • ۲۹ شهریور ۹۷
    محمد صادقی :
    خیلی خوب بود
    پاسخ
  • ۸ فروردین ۹۹
    مرتضی دهدشتی :
    متشکرم عالی،عالی بود
    پاسخ
  • ۲۹ مرداد ۰۰
    سعید بایرامی :
    ممنون برای اطلاعات دقیق
    پاسخ